|
Jak sie mogã starać ò òbchowanie òjcowyj môwy? |
|
|
| Informacja prasowa Tôwarzistwa Piastowaniô Slónskij Môwy Danga 6/2009 |
|
List przeczytany pó mszy na Górze Św. Anny, 17 października 2009 r. |
|
Moc już sie Ślónzôki narzóndziyli ò tym, iże trza sie starać ò to, coby
ślónskõ môwã òbchować. Zdô mi sie, że dzisiôj rozumiyniy tego
rozprzestrzyniyło sie miyndzy nami i małowiela żôdyn już niy jes tymu
przeciwny. Starómy sie, coby nasza môwa była òficjalnie uznanô, próbujymy
budować kómisyjõ kodyfikacyjnõ. Chcieli by my ale dzisiôj pouwôżać niy nad
kómisyjami kodyfikacyjnymi i prawym sejmowym,
ale nad tym, co kôżdy z nôs może sóm ku tymu zrobić, coby naszã òjcowõ
môwã retować. |
 |
|
Po mszy na Górze Św. Anny: (od lewej) przewodniczący koła RAŚ w Mysłowicach Lucjan Tomecki, członek Dangi ks. Joachim Zok, członek zarządu Dangi Leon Sładek, założyciel odpowiednika RAŚ w Niemczech Robert Starosta, Bernard Skórok (fundator naszego transparentu) oraz prezes Dangi dr. Józef Kulisz. |
|
Piyrsze: Snôżność i staraniy Durch jes jeszcze moc ludzi, co im sie zdô, iże coby gôdać po ślónsku, styknie ino leda jak beblać po polsku. Niejedyn myśli, że to jes blank po ślónsku, jak se te swojy paplaniy ómaści pôrma ślónskimi kóńcówkami, pôrma „ausdrukami dlô szpasu”. Jes tyż moc ludzi, co ślónskõ môwã miyszajóm z przeklyństwym, bo padajóm, że to dycki była môwa prostôków i lómpów. Ci to ludzie czynióm naszyj rzeczy nôjwiynkszõ krziwdã! Tak dôwnij niy było! Nasze starziki poradziyli niy ino òsprawiać po ślónsku wice, ale tyż sie w tyj môwie radować, gniywać, rzykać do Pana Boga i pozdrôwiać ludzi z uszanowaniym. Tóż, starejmy sie, coby môwa, co nióm kôżdy z nôs rzóndzi, była òkludnô i piyknô. W tym szukaniu snôżności kôżdy musi sie spuścić na swój rozum i swojy wyczuciy. Swojymu wyczuciu mogiymy tyż ale pómóż. Tak jak sie idzie wyćwiczyć w nauce, abo w jakim fachu, tak tyż sie idzie ćwiczyć w môwie. Tóż przipóminejmy se, jak sie dôwnij Ślónzôki poradziyli piyknie pozdrôwiać. Nauczmy sie, jak sie w ślónskij môwie pokazowało drugim ludzióm uszanowaniy. Do kogo sie nôleży, gôdejmy za dwoje, a do kogo trza to i za troje. Jak trefiymy jaki piykny ślónski wiersz, abo szumnõ śpiywkã, nauczmy sie ich na spamiyńć! Spróbujmy słożyć piyknie po ślónsku powiynszowania na geburstag, na wesely, abo na Gody. Jak bydymy poradziyli wrócić naszyj môwie snôżność i piykność, to óna sie bydzie brónić sama. |
|
Drugiy: Bildónek abo ksztôłcyniy W teraźniejszym czasie już bezmała żôdyn z nôs w rozeznôwaniu, co jes prawóm ślónszczyznóm, a co niy, niy umiy sie spuścić ino na swojã pamiyńć i wyuczuciy. My w „Dandze” gôdómy: „Niy ma gańba niy wiedzieć, abo sie òmylić, gańba sie niy uczyć!”. Coby świadómie, rozumnie piastować prawõ ślónskõ môwã, kôżdy musi sie w nij durch bildować. Zdrzódłym prawyj ślónszczyzny powinna być dló nôs môwa naszych starzików. Tóż szukiejmy ludzi starych, co pamiyntajóm ślónszczyznã z czasów, jak jeszcze ludzie niy znali telewizyje i mediów, òpytujmy sie i uczmy sie òd nich. Nowô technika dôwô nóm dzisiôj do rynki nôczyniy, co nim łacno mogiymy dźwiynk registrować. Tóż nagrôwejmy starzików! Szukiejmy ludzi, co poradzóm se spómnieć, jak sie nazywało nôczyniy murarskiy, bergmóńskiy, rzeczy w dóma, w ògrodzie, we werkszteli. Poprośmy ich, coby nóm ò tym poòzprawiali. Mogiymy ku tymu przidać tyż pôrã fotografijek. Tak òbchowiymy spómniynia tych ludzi, a ś niymi prawõ starõ ślónszczyznã, nawet jak ci ludzie zemrzóm. Kôżdô ludzkô môwa mô swój systym, swojy prawa. Lżyj nóm bydzie rozumnie rozsóndzać, co jes prawóm ślónszczyznóm, a co niy, jak spróbujymy te prawa poznać i sie ich nauczyć. Ku tymu potrzebujymy uczydłów i popularnych poradników. Podwiela tych uczydłów napisanych òd fachmanów niy mómy, mogiymy spróbować òbsztalować se literatrurã naukowõ. Niy bójmy sie tego. W literaturze dialektologicznyj jes moc takich rzeczy, co jy i niyuczóny czowiek poradzi zrozumieć.
Myślã, iże moc z Wôs, zôcni suchacze, co tu siedzicie, była dzisiôj rano
na „Marszu jedności”. Isto potrzebujymy jedności, coby nóm lżyj było
starać sie ò òbchowanie erbizny naszych òjców i starzików, a przi tym tyż
naszyj òjcowyj rzeczy. Tyj ślónskij jedności w môwie niy mogiymy ale
rozumieć tak, że wszyskich Ślónzôków wyrôwnómy do jednego mustra.
Reinchold Olesch we słowniku môwy ludu z Góry Św. Anny zapisôł takiy to
przisłowiy: Padali świynty Ignacy, iże my niy wszyjscy jednacy.
Wiymy, że môwy w roztómajtych czyńściach Ślónska trochã sie òd siebie
różnióm. To isto niy bydzie żôdnô jedność, jak sie bydymy wadzić, czyja
môwa jes lepszô, a na kóniec wszyskim nakôżymy gôdać na tyn przikłôd po
katowicku. Prawõ ślónskõ jedność i braterstwo zbudujymy ino wtynczôs, jak
Ślónzôk z jednyj czyńści Ślónska bydzie poradziył przijóńć Ślónzoka z
drugiygo kóńca z jego côłkóm erbiznóm: z jego òblyczym, zwykami, z jego
môwóm, jak włôśnego brata! Piyrszym krokiym do budowaniô takiygo
braterstwa jes nauka. Tóż chcymy Wôs wszyskich namówić ku tymu, cobyście
bildowali sie niy ino w môwie ze swoij wsi, abo swojygo placu, ale
cobyście tyż aby trochã poznali roztómajte môwy na côłkim Ślónsku. Pómoże
nóm to inkszych Ślónzôków rozumieć i szanować. |
|
Trzeciy: Rzóndzić, gôdać, radzić, śpiywać, òzprawiać... I ze spóminaniô starych ludzi, i z badań uczónych wiymy, że dôwnij ludzie rzóndziyli po ślónsku bezmała wszyndzie: niy ino w dóma, ale tyż na dródze, na placu, we sklepie, w robocie, nawet w urzyndzie. Wszyskiy kómisyje kodyfikacyjne, tôwarzistwa i uczydła na nic sie niy przidajóm, jak ludzie sami niy bydóm chcieli po ślónsku rzóndzić. Tóż i my niy mogiymy sie lynkać i zawiyrać naszã môwã za dźwiyrzami pómiyszkaniô. Niy mogiymy sie skirz nij gańbić! Lżyj nóm bydzie sie na to òdpowôżyć, coby po ślónsku gôdać tyż w jawności, miyndzy ludźmi, jak sie w rzóndzyniu po ślónsku wydoskónalymy, jak sami bydymy czuli, że nasza môwa jes òkludnô i piyknô. Tego nóm żôdyn zakôzać niy może! Ale jak fto, chocia poradzi, a niy gôdô po ślónsku nawet w dóma, jak fto niy uczy po ślónsku swoich dzieci, kładzie naszã môwã do truły i niy może sie mianować prawym brónicielym ślónskości! Niy jes to wszysko lekie i proste, ale przecã ftóż lepij jak Ślónzóki rozumiy, że bezmała niy ma na tym świecie rzeczy dobrych, coby nôs niy kosztowały. Móndrzi ludzie padajóm „Fto dbô, tyn mô!” Prziszłość naszyj òjcowyj môwy zôleży nôjbarzij òd nôs samych, òd tego, co sami poradzymy zrobić ze sobóm i (dlô siebie), bez òglóndaniô sie na cudzych beamtrów! Zerzykiejmy pôciyrz, modlitwã) do świyntyj Jadwigi i Świyntyj Any, coby pómógły nóm uprosić u Pana Boga Ducha Świyntego, bo to Ón òświycô ludzióm rozum i rozwiónzuje jynzyki. Dr. Józef Kulisz, prezes Tôwarzistwa Piastowaniô Ślónskij Môwy „Danga” |
|
Kontakt ninformacje: prezes dr. Józef Kulisz e-mail: jozef.kulisz@gmail.com tel.: 609 09 68 86 członek zarządu Leon Sładek e-mail: leonsladek@gmail.com tel.: 605 596 662 |
|
gościny udzielił rudolf z folwarku |
Ilość osób on-line: 1