Treść dokumentu z kuli na wieży kościoła w Przysieczy, umieszczonego tam przez budowniczych świątyni w 1925 r., przepisana i umieszczona na nowo w nowej kuli na wieży przy okazji generalnego remontu kościoła w Przysieczy w dniu 29 sierpnia 2009 r.
Przysiecz, dnia 18.08.1925 r.

Gmin Przysiecki (tzn. mieszkańcy Przysieczy) grzebał swoich zmarłych w Ligocie (Prószkowskiej).  Było to dość uciążliwe dla wszystkich. Stąd zrodziła się myśl, żeby w Przysieczy powstał własny  cmentarz. Miejscowy młynarz Paweł Pantke ofiarował na ten cel 2 utrzyska pola (50 arów) i 75 m³   drzewa, natomiast sołtys Józef Notzon zajął się energicznie budową cmentarza i kościoła. Pomagali mu  w   tym: gospodarz na wycugu (tzn. na emeryturze) Franciszek Klosa, Franciszek Pielka i Piotr Kluczny,  Gajda, Jan Notzon - brat sołtysa i Jan Zimek. W tym czasie proboszczem parafii był ks. Hugon Kwiotek.  Przysiecz liczyła wtedy 723 mieszkańców, w tym 131 dzieci szkolnych. Z wyjątkiem 4 rodzin wszyscy  Przysieczanie są katolikami. Niech Bóg w łaskawości swojej błogosławi dziełu tej pracy, a wszystkim,  którzy pracowali przy tym dziele, udzieli nagrody wiekuistej.

W ciągu zaledwie czterech miesięcy letnich (od czerwca do września) roku 2009 z Bożą pomocą dokonaliśmy nadzwyczajnego dzieła, a mianowicie równoczesnego gruntownego remontu dwu kościołów w naszej prószkowskiej parafii – filialnego w Przysieczy i parafialnego w Prószkowie.

Generalny remont kościoła w Przysieczy był ogromnym wysiłkiem finansowym i przedsięwzięciem technicznym, w  efekcie którego „nasz mały kościółek na górce” (z piosenki zespołu Proskauer Echo), nigdy dotąd tak gruntownie  nie remontowany w ciągu swoich 84-letnich dziejów, otrzymał: nowe ogrzewanie (podłogowe) z piecem  grzewczym,  nową granitową posadzkę, odwilgocenie ścian od wewnątrz (poprzez tzw. injekcje i nasączenie  murów na poziomie posadzki specjalnym preparatem izolującym, który hamuje proces zawilgocenia ścian) i  drenaż   murów kościoła od zewnątrz, wymalowanie wnętrza świątyni, wymianę kabli elektrycznych i całkowicie  nowe nagłośnienie i oświetlenie, nowe ołtarze: główny, boczny i stół eucharystyczny czyli ołtarz „twarzą do ludzi”   wraz z ambonką, a w głównym ołtarzu nowe obrazy, m.in. kopia Piety El Greco i figury: Zmartwychwstałego  Jezusa,  św. Jana Marii Vianneya–patrona proboszczów (z racji Roku Kapłańskiego) i św. Ojca Pio z Pietralciny   oraz  nowe tabernakulum, „papieski” krzyż procesyjny, sedilia, księgi liturgiczne, świeczniki i chodniki, a w  kościele nowe ławki dla wiernych, dębowe schody na chór i konfesjonał oraz wyświetlacz numerów pieśni z „Drogi  do Nieba”, ozdobne kraty drzwiowe i okienne, zaś na kościele nowe pokrycie dachowe dachówką o najwyższej  jakości wraz z odgromnieniem i uziemieniem (czyli z tzw. bednarką wkopaną do ziemi dookoła kościoła) oraz  wymalowanie elewacji kościoła od zewnątrz i pokrycie blachą miedzianą szczytu wieży, a także wymalowanie i  wyposażenie w nowe meble zakrystii oraz wybudowanie nowej dzwonnicy z trzema nowymi dzwonami (oprócz  dotychczasowej sygnaturki na wieży kościoła), wśród których są dwa dzwony z kościoła po-ewangelickiego w  Prószkowie. Przed dwoma laty (w czasie letnich wakacji 2007 r.) kościół wraz z otoczeniem skanalizowano, przy  zakrystii dobudowano sanitariat oraz pomieszczenie gospodarcze, a teren przykościelny został powiększony o  dalszych 50 arów ziemi. Tak więc z wyjątkiem murów, organów oraz stacji Drogi Krzyżowej, w kościele w  Przysieczy teraz jest wszystko nowe.

Równolegle prowadzone były prace remontowe na dachu kościoła parafialnego w Prószkowie (z 1687 r.), który nie  był tak gruntownie remontowany od blisko 80 lat. Ostatni generalny remont dachu kościoła miał bowiem miejsce  przed II wojną światową. W ciągu ostatnich miesięcy dokonano więc gruntownej wymiany pokrycia dachowego tej  świątyni, zastępując stare dachówki nowymi o najwyższej klasie wytrzymałości, zaimpregnowano więźbę   dachową,  zatruwając niszczącego ją kołatka, na poddaszu świątyni zainstalowano przeciwpożarową instalację   alarmową i wyremontowano oraz wymalowano – właściwie dobierając kolorystykę – elewację w szczytowej partii  wieży i murów tej perły architektury sakralnej śląskiego baroku o 322-letniej historii (której architektem, podobnie  jak i budowniczym zamku w Prószkowie, był nadworny sztukator pana na miejscowym zamku, hr. Jerzego  Prószkowskiego, włoski artysta Giovanni il Signore, którego syn Domenico był z kolei budowniczym kaplic  kalwaryjskich na Górze Św. Anny oraz architektem wystroju wnętrza bazyliki jasnogórskiej w Częstochowie).  Finanse na remont dachu kościoła w Prószkowie udało się pozyskać w formie dotacji celowych: głównie z  Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie oraz w mniejszym stopniu z Urzędu  Marszałkowskiego woj. opolskiego i z Urzędu Gminy w Prószkowie. Doszły do tego również środki własne parafii –   ofiary wiernych.

Uroczyste Te Deum, wieńczące remonty obydwu kościołów, z udziałem Księdza Biskupa Jana Bagińskiego i  Marszałka Województwa Opolskiego Józefa Sebesty wyrazimy Panu Bogu w niedzielę 18.10.2009 r. podczas dwu  kolejno odprawionych dziękczynnych Mszy św.: w Przysieczy o godz. 9⁰⁰ i w Prószkowie o godz. 11¹⁵.

Po tej drugiej Mszy św., z udziałem zaproszonych gości, wykonawców prac remontowych i osób najbardziej  zasłużonych dla tego dzieła, odbędzie się okolicznościowe przyjęcie w sali wiejskiej „U Rumcajsa” (przy głównej  drodze) w Przysieczy, w ramach którego odbędzie się również prezentacja nowo wydanej, już drugiej w tym roku,  książki ks. Andrzeja Hanicha, pt. Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-   1946 (Opole 2009). Jest to zarazem trzecia część jego monumentalnej trylogii historycznej (wydanej w całości na  przestrzeni zaledwie jednego roku), traktującej naukowo o wojennych i bezpośrednio powojennych dziejach  Kościoła na Śląsku Opolskim, której dwie poprzednie części to: wydana w październiku 2008 r. jego rozprawa  habilitacyjna pt. Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945 – 1946 (Opole 2008) i  wydane  w marcu 2009 r. Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej (Opole  2009).

Jest to już druga wydana w tym roku książka ks. Andrzeja Hanicha ( Dekanaty i parafie Administracji  Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945-1946 (Opole 2009)) i zarazem trzecia część wydanej w ciągu  zaledwie jednego roku jego monumentalnej trylogii historycznej, traktującej naukowo o wojennych i bezpośrednio  powojennych dziejach Kościoła na Śląsku Opolskim, której dwie poprzednie części stanowiły: jego rozprawa  habilitacyjna, wydana w październiku 2008 r. - Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945  – 1946 (Opole 2008) i wydane w marcu 2009 r. Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II  wojny światowej (Opole 2009).

Opracowanie i publikacja danych zawartych w ankiecie rozpisanej przez pierwszego administratora nowo  utworzonej w 1945 r. Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego ks. infułata Bolesława Kominka w dniu jego  ingresu w Opolu 9 września 1945 r., stanowi niezwykle cenny materiał do prześledzenia wydarzeń związanych z  pierwszymi miesiącami po II wojnie światowej na ziemiach tej części Śląska.

Pytania postawione w ankiecie, skierowanej do dziekanów lub księży pełniących obowiązki dziekańskie, były  zapewne wcześniej starannie przygotowane i konsultowane. Uzupełnienie tych wypowiedzi materiałami  źródłowymi  pozyskanymi przez autora z archiwów centralnych, państwowych i kościelnych oraz parafialnych  pozwoliło przedłużyć, w stosunku do terminu wypełniania przez księży dziekanów ankiety, ogląd wydarzeń o  dalsze  miesiące 1945 i 1946 r. Dzięki temu powstał obraz nie statyczny, ale dynamiczny ówczesnego stawania  się, rodzenia się nowej rzeczywistości społecznej i kościelnej na Śląsku Opolskim.

Kościół katolicki, który trwał na tych ziemiach bez zmian od stuleci, a przynajmniej od czasów reformacji i   rekatolizacji około połowy XVII w., teraz ulegał całkowitemu przekształceniu, zmieniał się w swej życiowej tkance:  odchodzili, przenosili się lub byli wysiedlani ludzie, którzy budowali go na tych ziemiach od wieków, którzy  wytworzyli tu żywotne, wielorakie tradycje religijne i kościelne. Pozostali tu i ówdzie kapłani-duszpasterze czy  pojedyncze rodziny, ale w zasadzie pozostał tylko „Kościół” w jego materialnym wymiarze: budynki kościelne i  zabudowania parafialne, kaplice, figury i krzyże przydrożne, jakże liczne w tym regionie Śląska, nadające  krajobrazowi wybitnie katolicki charakter; ostały się też struktury kościelne, parafie i granice dekanatów. Ten  kościec Kościoła nabierał stopniowo, ale przecież bardzo szybko, życia, nowego życia, obrastał na nowo tkanką –   ludźmi, którzy po przebyciu wieluset kilometrów tu mieli znaleźć swoją nową ojczyznę, i to, co zastali, co  otrzymali w spadku, pozwoliło im na nowej, obcej sobie dotąd ziemi, poczuć się bardziej u siebie i powoli  zadomowić.

Materiały zebrane w tej publikacji, opatrzone przez Autora obszernymi przypisami (ok. 3 tysięcy przypisów),  stanowiącymi komentarze, wyjaśnienia, czy biogramy duchowieństwa, oddają nie tylko stan Kościoła w ogóle, ale  sytuację poszczególnych parafii, i przedstawiają go nie tylko w przekroju, ale w całej historycznej dynamice  stawania się. To czyni tę edycję bardzo wartościową, a lekturę niezwykle interesującą. 

            Praca składa się z dwu części. Pierwsza część pracy o charakterze syntetycznym daje zwięzłe omówienie  nowej sytuacji pastoralnej powstałej na skutek opanowania Śląska Opolskiego przez Armię Czerwoną w 1945 r.  oraz zapoczątkowania tu polskiej rzeczywistości państwowej i konsekwencji z tego wynikających dla Kościoła na    Śląsku Opolskim – wojenne dramaty ludności, zniszczenia kościołów i martyrologia duchowieństwa, wymiana  znacznej części ludności i duchowieństwa diecezjalnego oraz zakonnego i problemy z tym związane oraz kwestia  ustosunkowania się do nowej sytuacji pastoralnej zwierzchności kościelnej na tym obszarze: dotychczasowej,  wrocławskiej (niemieckiej) u schyłku jej funkcjonowania oraz nowej, polskiej zwierzchności kościelnej –   ustanowionej przez prymasa Polski, kard. A. Hlonda w 1945 r. Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego.

            Druga bardziej obszerna część pracy o charakterze analitycznym zawiera szczegółową prezentację   omówionych zagadnień w rozpisaniu na poszczególne parafie i dekanaty Administracji Apostolskiej Śląska  Opolskiego w latach 1945–1946, a więc: wykazy parafii w poszczególnych dekanatach i przynależących do nich  miejscowości oraz zmiany ich nazewnictwa, ich zmieniająca się liczebność w związku z fluktuacją ludności, dane  dotyczące duszpasterzy parafialnych i zmiany personalne w tym zakresie, powojenną fluktuację duchowieństwa w  poszczególnych dekanatach i szczegółowy bilans szkód wojennych w każdym z dekanatów, a wreszcie wykazy  placówek zakonnych w każdym z dekanatów oraz przybliżenie problemów duszpasterskich w pierwszych  miesiącach  powojennych. Całość, starannie udokumentowana, posiada bardzo rozbudowany i szczegółowy aparat  przypisów, rozszerzający i precyzujący informacje zawarte w tekście i ułatwiający korzystanie z tej publikacji.

            Praca wypełnia lukę dotyczącą tego okresu dziejów Kościoła na Opolszczyźnie w dotychczasowej  historiografii Śląska i ma dużą szansę stać się znaczącym przyczynkiem do lepszego poznania najnowszych, ale  ciągle jeszcze zbyt mało znanych dziejów naszego regionu. I z tego też względu wydaje się być ważna nie tylko  dla duchownych diecezji opolskiej czy historyków zajmujących się profesjonalnie dziejami Śląska, ale i dla  zwykłych mieszkańców Opolszczyzny, którzy interesują się historią swojej „małej ojczyzny”. 

Dekanate und Pfarrgemeinden der Apostolischen Administratur für das Oppelner Schlesien

in den Jahren 1945–1946 

            Die Bearbeitung und Veröffentlichung der Daten aus der Umfrage, die der Apostolische Pronotar Dr.    Bolesław Kominek, der erste Administrator der 1945 neu gegründeten Apostolischen Administratur für das    Oppelner Schlesien, am 9. September 1945, am Tage seiner Amtseinführung in Opole (Oppeln), versandte, ist ein    besonders wertvolles Material, welches ermöglicht, die Ereignisse in den ersten Monaten nach dem 2. Weltkrieg    in    diesem Teil Schlesiens zu verfolgen.

            Die Fragen der Umfrage, welche an Dechanten (Dekanats-Erzpriester) und mit Pflichten der Dechanten    betraute Priester gerichtet war, waren sicherlich früher sorgfältig vorbereitet und konsultiert. Dadurch, dass der    Buchautor diese Aussagen um Quellenmaterialien aus staatlichen und kirchlichen Zentralarchiven sowie aus    Pfarrarchiven ergänzte, war es möglich, die Betrachtung der Ereignisse im Vergleich zu der Frist, die den    Dechanten für das Ausfüllen der Umfrage gesetzt wurde, auf weitere Monate im Jahre 1945 und 1946    auszudehnen. Dadurch entstand kein statisches, sondern ein dynamisches Bild davon, wie damals eine neue    soziale und gesellschaftliche Realität im Oppelner Schlesien entstanden ist.

            Die katholische Kirche, die hier seit Jahrhunderten und mindestens seit Reformation und    Rekatholisierung    um die Hälfte des 17. Jh. bestand, wurde jetzt völlig umgestaltet; sie änderte ihre lebendige    Struktur: es gingen weg, siedelten über oder wurden vertrieben Leute, die die Kirche in diesem Gebiet seit    Jahrhunderten aufbauten und hier lebendige, mannigfaltige religiöse und kirchliche Traditionen bildeten. Es    blieben hier und da  Priester-Seelsorger oder einzelne Familien, aber eigentlich ist nur die „Kirche“ in ihrem    materiellen Umfang übrig geblieben: kirchliche Bauten und Pfarrgebäude, Kapellen, Figuren und Straßenkreuze,    die    ja in diesem Teil Schlesiens so oft vorkommen und der Landschaft einen besonders katholischen Charakter    verleihen. Übrig geblieben sind auch kirchliche Strukturen, Pfarrgemeinden und Grenzen der Dekanate. Dieses    Gerüst der Kirche wurde jedoch sehr schnell mit neuem Leben, mit neuem Gewebe gefüllt – mit Menschen, die    nach mehreren Hundertkilometern hier ihre neue Heimat finden mussten, und das, was sie hier erwartete, was sie    vererbten, ermöglichte ihnen sich auf bisher fremdem Boden daheim zu fühlen und heimisch zu werden. Diese    Arbeit, die aus zwei Teilen besteht,  legt all dies nahe.

            Der erste, kürzere Teil vom synthetischen Charakter zeigt den historischen Hintergrund der    Themenstellung und bespricht in kurzer Form die Probleme der katholischen Kirche im Oppelner Schlesien nach    der    Besetzung der Region durch die Rote Armee in der ersten Hälfte des Jahres 1945 und während der ersten    Monate (bis Ende 1946) der polnischen Hoheit. Konsequenzen dieser Änderungen für die kirchliche Gemeinschaft    im Oppelner Schlesien waren zuerst Kriegsdramen der Bevölkerung, Zerstörung von Kirchen, das Martyrium der    Geistlichen und nach Ende der Kriegshandlungen der Austausch eines bedeutenden Bevölkerungsteils und der    Geistlichkeit sowie die damit verbundenen Probleme und endlich die Änderung der kirchlichen Obrigkeit in diesem    Gebiet – die bisherige Breslauer (deutsche) Kirchenobrigkeit wurde durch die neue, polnische Apostolische    Administratur für das Oppelner Schlesien ersetzt, welche Primas von Polen Kardinal A. Hlond im August 1945    aufgrund auβerordentlicher Vollmachten des Apostolischen Stuhls gründete und welche sich der schwierigen    Aufgabe stellte, den neuen pastoralen Bedürfnisse im Oppelner Schlesien in der Nachkriegszeit abzuhelfen.

            Der zweite, umfangreichere Teil der Arbeit vom analytischen Charakter beinhaltet eine detaillierte    Darstellung der oben beschriebenen Themen, nach Dekanaten und  einzelnen Pfarrgemeinden der Apostolischen    Administratur für das Oppelner Schlesien geordnet, d.h.: Verzeichnisse der Pfarrgemeinden in jedem Dekanat mit    dazugehörigen Ortschaften sowie Änderungen deren Namen, Angaben über die Gläubigenzahl in jeder    Pfarrgemeinde im Zusammenhang mit den Vorfront- und Nachkriegsmigrationen der Bevölkerung, Angaben über    Pfarrgeistliche und personelle Änderungen in diesem Bereich, über den Austausch der Geistlichen nach dem Krieg,    detaillierte Bilanz der Kriegsschäden in jedem Dekanat und endlich Verzeichnisse der Klöster sowie Schilderung    der seelsorgerischen Probleme in den ersten Nachkriegsmonaten in jedem der besprochenen Dekanate. Das    Ganze, versehen mit umfangreichen Fußnoten (3000), Kommentaren, Erläuterungen des Autors und Biogrammen    der Geistlichen, zeigt nicht nur den allgemeinen Zustand der Kirche im Oppelner Schlesien, sondern auch die Lage    der einzelnen Pfarrgemeinden. Der Zustand der Kirche wird nicht nur im Durchschnitt, sondern in der ganzen    historischen Wechseldynamik dargestellt.