CC-Chroniknotizen Gorrek

(Arbeitsnotizen über Górki - Kleinberg)

Kleinberg /  Gorek, Górki, Gorrek

- Powiat Opolski,  S. 350 :

(34)  S. 148; Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej

- Jozef Kazmierczyk, Klemens Maczewicz, Sylwia Wuszkan, IS w Opolu 1977.

Laufende Nr im Katalog: 116  Górki, pow. Opole.

Źródła pisane: 1306 r.

Stanowisko : 2

Położenie na łące.

Rodzaj stanowiska: Osada

Ryc. 113.  Górki, pow. Opole.  Ułamki naczyń. Rys. K. Macewicz

Inwentarz:

Kilkadziesiąt ułamków naczyń obtaczanych barwy szarej, brunatnej i szarobrunatnej, z gliny zawierającej domieszkę tłucznia i piasku. Na dwóch dnych znajduja się odciski osu koła garncarskiego, pozostałe są wklęsłe. Część ułamków zdobią pasma linii falistych, dookolne żłobki i ornament grzebykowy (ryc. 113)

Fragment Noża.

Chronologia: VIII - X w.

Badania: Powierzchniowe w 1934 r.

- Zbiory: MŚO w Opolu, Nr. inwent. 34: 274.

- Literatura: AB 1934, s. 91; Borek 1972, s. 25;

MŚO w Opolu.

--------------

-  In der Urkunde vom 17. November 1295,  Breslau , SR 2387 ist Gorek nicht genannt

-  Friedrich Stumpe, Der Gang der Besiedlung im Kreise Oppeln, 1932

Gorek = Bergel

1295, als die Chrzumczützer Kirche dem  Oppelner Kollegiatstift angegliedert wird und dabei alle dazugehörigen Dörfer aufgezählt sind, fehlt Gorek, das doch hätte müssen genannt sein (R. 2387). In den Jahren bis 1306 scheint es entstanden zu sein. In diesem Jahre (SR 2908) tauscht Herzog Boleslaus 3 fränkische Hufen von der Stadt Oppeln gegen 8 Hufen in Gorek ein. Die Einteilung des Ackers nach großen Hufen ist eine deutsche Wirtschaftseinrichtung. 1312 (SR 3264, 3323) tritt Gorcki auf, wo der herzogliche Kaplan Radzlaus, Kustos zu Oppeln, die oben genannten 8 Hufen, und anscheinend noch mehr Land besitzt. Der Name wandelt sich in Gorcky = Bergel (1531, 1723). 1618: Gorckhi. 1551 bezog nun zwar der Dekan des Kollegiatstifts Garbenzehnt aus Gorky. Wenn dies auch eine Einrichtung des polnischen Rechts ist, so kann man doch nicht daraus schließen, da auch bestimmt deutsch gegründete Dörfer im 16. Jahrhundert Garbenzehnt zahlten. Da ja die Kirche ein großes Interesse an dem vollen Naturalzehnt hatte und ihn - vielleicht durch Bargeldmangel unterstützt - förderte. 1534 hat das Dorf 7 Leute und 8 Hufen. Bis 1618 hat sich die Gemeinde vergrößert. Sie besteht nun aus 9 Bauern und 6 Gärtnern. darunter sind Maats Ostwaldt, Christoff Frey, Christina Stellmaßka. 1723 / 25 sind es 10 Leute und 1788 10 Bauern, 7 Gärtner und 4 Häusler, insgesamt 173 Einwohner. Bis 1865 ist wahrscheinlich durch Erbteilung der Besitz zerschlagen, Gorek hat 6 Halbbauern und 24 Häusler, darunter 5 Handwerker.

-------------

-  Veldtrup Dieter, S. 76:

Kustos Radzlaus .... schenkt 1306 dem Katharinen-Altar in der Kreuz-Kirche einige Hufen in dem Dorf Gorki, das ihm aus seiner väterlichen Erbschaft zugefallen war. Fußnote: 11) 9.10. (SR 2908 = R 107,6    (und noch weiter....)

----------------

-  (40/7)

Eingepfarrt ist Gorek von Beginn an zu St. Stanislaus in Chrumczütz. Die Ersterwähnung dieser Kirche seit 1285. Jetzige Kirche erb. 1919 - 22, im Renaissansestil.

Bis 1810 dem Kollegiatstift in Oppeln gehörig.

Kirchenbücher seit 1800.

-  1306

(118) W. Kuhn, Neue Beiträge zur schlesischen Geschichte, in Quellen und Darstellungen zur schlesischen Geschichte,  1984, S. 103 ( nach SR.2908) : 

der Oppelner Kustos Radzlaus tauscht acht Hufen in Gorky gegen anderen Besitz.

---------------

-  1531  (123) Idzikowski S. 343f.

Aus der Urkunde über die Besitzungen des Oppelner Kollegiatstifts vom 10. November 1531:

Jakob (von Salza) Bischof von Breslau und Johannes, Herzog von Schlesien, Oppeln, Ratibor, Oberglogau u. s. w. bestätigen der Kollegiatkirche des heiligen Kreuzes zu Oppeln alle ihre Privilegien und Besitzungen;

„...Der Dekan besitzt das Gut und die Mühle Dekanowitze (Dziekanstwo oder Dechensdorf), in Groß-Dobtzien (Groß Döbern) den zehnten, ebenso in Groß-Tarnow, in Chrzamptzitze, Kssczowitze (Chrzowitz?), Gorky, Gompertsdorf (Komprachczütz), in beiden Loßmirza ( Groß und Klein Luschnitz), Yendrzina (vielleicht Jendryn), Ostrowietz (vielleicht Ostrowek), Schymunowitze und die Fischerei außerhalb der Stadt Oppeln....“

---------------

-  1566(51)  Urbarze dóbr zamkowych Opolsko-Racib. z lat 1566 i 1567

Roman Heck i  Jozef Leszczynski, Wroclaw 1956.

Dorf Gorkhy ( siehe am Ende dieses Kapitels - wegen Fußnoten! )

----------

-  1612  (123) Idzikowski, S. 352:

Im Bierurbar vom 22. September 1612 wird auch Gorek unter den 45 Dörfern des Oppelner Kreises zum Kauf des Oppelner Bieres verpflichtet.

----------

-  1618 bis 1648  (123) Franz Idzikowski, S. 171;

Der 30-jährige Krieg!  Rebellisch gewordene Bauern in Vogtsdorf, Gorek, Sczepanowitz und Folwark.

-------------------

-   Unterschiedliche Gründungsjahre einiger Schulen im Oppelner Aufsichtskreis Nr. I.

nach; Cyrus Herold und in den Schematismen von 1911 - 1787 und 1925 – 1796?

----------------------

1644 (Oppelner Heimatbl. 6. Jhrg. Nr. 4 1930) Ein Verzeichnis der Dörfer des Oppelner Kreises und ihrer Besitzer von 1644: 35 Dörfer gehören zu der Herrschaft Oppeln (zum Schloss)

----------------

Aus dem Carolinischem Kataster in Breslau (I/305): Gorrek 22 Sept. 1723

Mathes Gambietz Scholtz

Simon Waletzko u.  Georg Wirschala; Gerichtsleute

-----------------

1726  (Indykcja / szacowanie/ Dominiów, poddanych i miast Śląska, według „pierwszej rewizji“ z roku 1726.  Kazimierz Orzechowski, Wrocław 1995.  (207)

Steuerliche Auflagen der Untertanen:   Gorreck   37 tl. 10sgr. 11/2 hl.

----------------

~ 1765

(49) Tabele podatku gruntowego i ludnosci wsi slaskich. Zbigniew Kwasny i Jan Wosch.

Steuertrag der Rusticalis 9 Rtl 5 Ggr 11 Pf.

10 Hüfner oder Bauern,7 Gärtner, 4 Häusler, 1 Handwerker, gehört zum Kammeramt Oppeln.

---------------------

1784

(3)  F.A. Zimmermann, 1784, S. 74: Gorek, gehöret zum Amte Oppeln, liegt 3/4 Meile davon, bestehet aus 10 bauern, 7 Gärtnern, 4 Häuslern und 173 Einwohnern.

----------

1804  ( Goreck )

(21) Geogr. naturhistor. und technologische Beschreibung des souver. Herzogt. Schles.

10 Bauern, 7 Gärtner, 4 Häusler, gehört zum Amt Oppeln

----------------

1819  (46) 

Statistisch topographische Uebersicht des Dep. d. Kgl. Pr. Reg. zu Oppeln in Schles.

Gorrek, Dorf, Patrim.-Ger. dem Domänenamt Oppeln, Parochie - Chrzumczütz, öffentl. Schule, 10 Bauernhöfe, 7 Gärtnerstellen, 4 Häuslerstellen, E 202

-------

(46)  Geogr. Beschr. v. Schl. J.G. Knie 1830

Gorrek. Königl. Domainenamt Oppeln, 40 Häuser, 228 E. 1 kath. Schule, 1 L.

----------------

1833  (15) 

St. um 1860 - nach O. Wilpert, 1909

GOREKER GEM. SIEGEL / IN  OPPELN  CREYS

St. neuerer Zeit: GOREKER GEM: SIEGEL / IM  OPPELNER KREIS

Ein nach rechts schreitender Mann mit einer Sense über der rechten Schulter.

--------------

1834  (1) 

Papiohr, Schulleiter in Gorek, katholisch. 20-jährige Berufserfahrung.

------------

1842 (40)[i]

Schule, mit 1 Lehrer, 122 Kinder, eingeschult ist Follwark und Winow. Collatur = Fiskus, Schulinspektion Oppeln.

----------------

Dienstablösung Gorrek 1824

Das Königliche Domainen Justitz Amt Oppeln  gibt hiewrmit kund und zu wißen, daß zwischen dem Königs Domainen Amte … und dem Bauern Thomas Gambietz…

Verhandelt zu Oppeln den 2ten September 1824

8 Blätter (Format 17,5 x 23,7 cm) Fotodokumente des handschriftlich verfassten Dienstablösungsaktes

Quelle: Archiwum P. we Wrocławiu … Kom. Gen. Rej. Op. Sygn. III/9776

-----------------------

1845  (46)

Alphab.-statist.-topogr. Uebersicht d. Dörfer, Flecken Städte u. andern Orte d. Königl. Prov.Schl.  von J. G. Knie Breslau 1845

Gorki, 1306 Gorky, 1532 Gorkhy, Dorf, 44 Häuser, 267 kath. E., kath. K. zu Chrzumczütz, 1 kath. Schule, 1 Lehrer, eingeschult Follwark u Wienow, 1 Schmiede, 1 Weber.

----------

(50) Triest Felix, Topogrphisches Handbuch von Oberschlesien, Bd.1

Gorrek, Einwohner 1855, Dorf - 266. 1861 - 331. Schule  1.Wohnhäuser 44. Landwirtsch. Gebäude 27

--------------

1857 (40)

Gorek; Revisor Erzpriester Jansky, Patronat Regierung.

Lehrer Julius Kluger seit 1825, 44 J. alt, spricht deutsch u. polnisch, 125 Kinder, eingeschult Follwark u. Winow.                  

-------------

1868  (136) Die Ergebnisse der Grund- und Gebäudesteuerveranlagung im Reg. Bez. Oppeln 1868

Gemeindebezirk Gorrek.

Gesamtreinertrag:                    994,55 Thaler 20 Sgr.  

Reinertrag für 1 Morgen:        19 Sgr.

Jahresbetrag der Grundsteuer: 95 Thlr. 18 Sgr. 6 Pf.

Jahressteuer für 1 Morgen:     1 Sgr. 11 Pf.

Einwohner (im Jahre 1864)    361

Anzahl der Besitzer:               108

Anzahl der Besitzstücke         690

Steuerpflichtige Wohngebäude             54

Jahresbetr. d. Gebäudesteuer     19 Thl. 12 Sgr.

Steuerfreie Gebäude                 48

-------------

1894  (54) 

Viehstandslexikon für den preußischen Staat VI. Prov. Schlesien 1894.

Stand zum 1. Dezember 1892

Im Jahre 1890 E= 425, 72 Häuser, alle 72 mit Viehbestand, 27 Pferde, 175 Rinder, 20 Schweinen, 71 Ziegen, 13 Bienenstöcke.

-------------------

1895 (18)

Gemeindelexikon für das Königreich Preußen, Bd. VI. Provinz Schlesien, Berlin 1998

- Gesamtflächeninhalt  ha 389,2

- Bewohnte Wohnhäuser 75 ( incl. Wohnung im Schulhaus)

- Haushaltungen  110

- Einwohner 508, darunter 3 evangelische

- Standesamt und Amtsbezirk Sczepanowitz

---------------

1899 (23)

Lehrerstellen an der öffentlichen Volksschule Gorreck -  2.

Die Gemeinde hat aufzubringen an Alterszulagen für die Lehrer  - 120 Mark[i] (jährlich).

-  Die Ferien für das Jahr 1899 sind von uns, wie folgt festgesetzt worden[ii]:

1. Osterferien.             

Schulschluß: Dienstag, den 28sten März.

Schulanfang: Donnerstag, den 13ten April.

2. Pfingstferien.          

Schulschluß: Freitag, den 19ten Mai.

Schulanfang: Donnerstag, den 25sten Mai.

3. Sommerferien.

Schulschluß: Donnerstag, de 6ten Juli.

Schulanfang: Mittwoch, den 9ten August.

4. Michaelsferien.

Schulschluß: Freitag, den 29ten September.

Schulanfang: Dienstag, den10ten Oktober.

5. Weihnachtsferien:

Schulschluß: Mittwoch, den 20 Dezember.

Schulanfang: Mittwoch, den 3ten Januar 1900

Breslau, den11. November 1898

Königliches Provinzial-Schulkollegium. M a g e r.

----------

1900 (55)

Viehstands- und Obstbaumlexikon v. Jahre 1900 VI. Prov. Schl., Berlin 1903

Gorrek, Fläche 389,2 ha Acker, Garten, 293,6 , Wiesen 73,3 , Weiden 1,3 ha. E. 532, Gehöfte (Häuser)  82, Haushaltungen mit Viehbestand 111, Pferde 36, Rinder 181, Schw. 142, Ziegen 86, Gänse 80, Hühner 331, Bienenstöcke 17, Apfelbäume 158, Birnbäume 226, Pflaumen und Zwetschenbäume 269, Kirschbäume 304.

1902 (40)

Schematism. des Bisthums Breslau für das jahr 1902

Gorrek; Katholiken 550, protest. 3

Schulen: in Follwark; 1 Kl. mit 65 kath. Kindern

in Gorrek; 2 Klassen, 123 Kinder

---------

1905 (135) Gemeindelexikon für die Prov. Schl. Berlin 1908

Auf Grund der Volkszählung vom 1. Dez. 1905

Gorrek. Gesamtfläche 389,1 ha, bewohnte Häuser 90, Haushaltungen 125,  Einwohner 560, Standesamt und Amtsbezirk Sczepanowitz.

---------

1910  (19)

Gemeindelexikon Heft VI. Reg. Bez. Oppeln, 1912.

- Bewohnte Wohnhäuser   97

- Haushaltungen   134

- Einwohner  646

----------------

(41d) Schematismus 1911

E. 630, (Winau 250), 194 K. in 3 Klassen, 1. Albert Hiller L., 2. Adolf Komarck L. * 3.11. 1889, seit 1.10.1909 am O. Schule erbaut 1882,, mitten im Dorf, Neubau eines Schulhauses und bauliche Veränderungen des Wohnhauses in Aussicht. Gründungsjahr der Schule 1787 zusammen in Follwark.

--------------------

1917

(52) Verwaltungsbuch 1917 S. 324:

Gorrek, 1 kath. Schule m. 3 L. Hptl. Hiller, Gemeindevorsteher Niespor, 646 E. Post Vogtsdorf.

-----------------

1919  (14)

Einwohner 728

Gemeinderatswahlen  am 9. November 1919

- Wahlberechtigte 356

- Abgegebene Stimmen 212 = 59 %                                                              Sitzverteilung

- Zahl der für die polit. Parteien abgegebenen Stimmen:        Zentrum  26                1

                                                                                              Soz.-Demokr.94          6

                                                                                  Großpoln. Partei 92     5

---------------

Volksabstimmung 21. März 1921

( nach:  JOURNAL  OFFICIEL  DE  HAUTE -SILESIE)

 ---------------------

1923 (233)

Akten der Regierung Oppeln Nr. 6977

Verzeichnis der Amtsbezirke sowie der Amtsvorsteher u. deren Stellvertreter

im Landkreis Oppeln /1923

Amtsbezirk Nr. 31, Sczepanowitz mit Sitz daselbst.

Hierzu gehören: 1. Gemeinde Chrzowitz, 2. Gem. Follwark, 3. Gem. Gorrek, 4. Domäne Winau,

5. Gem. Winau, 6. Gem. Vogtsdorf, 7. Gem. Sczepanowitz. (Im Jahre 1914 gehörte auch die Domäne Sczepanowitz dazu).

Amtsvorsteher: Reg. Rat Dr. jur. Max Engelbrecht in Sczepanwitz (6.6.1923). Stellvertr. Hermann Teige, Hauptlehrer in Sczepanowitz.

----------------

1925  (20)

-  Einwohner   721

- (41d)  Schematismus Bd. 3, 1925;

Gorek. 760 E. Winau 320 E. Schüler 145 in 3 Klassen

Albert Hiller, Hptl. * 30.12.1877, seit 1.03.1899 in G., Dienstwohnung 4 Z. mit 90 qm, Albert Hahn, L. *14.2.1878, 3 Z. mit 50 qm, seit 1.9.1922 in G.

Peter Lux, auftragsweise seit 1.2.1924 am Ort, 1 Z. 12 qm.

Beide Gebäude massiv m. Ziegeldach, alte Schule zur Hälfte Zweistöckig 1882, neue 1911. Gründungsjahr der Schule 1795.

Follwark hat seit 1880 eine eigene Schule.

Eingeschult Winau

- Minderheitenschule, 1 Klasse mit 18 Schülern, Lehrer Wilhelm Cedzich, auftragsweise aus Oberglogau.

Nach Schematismus ... 1925, Carl Krisch.

--------------------

1926  (58)Adressbuch des Landkreises Oppeln, nach dem Stande v. 1.04.1926

Gorrek; E 693, Gemeindevorsteher Häusler Franz Marny, Amtsvorsteher in Szcepanowitz Hptl. Teige.

Standesbeamter Hptl. A. Hiller in G.

-------------------

1928 (80) Heimatkalender f.d. Kr. Oppeln 1928

Gorrek, 718 E, Gemeindevorst. Franz Malorny.

---------------

1929 (40/7)  Realhandbuch des Bist. Breslau Teil I. 1929

Gorek: Katholiken 650

1 kath. Schule, 3 Klassen, 148 kath. Kinder, 4 kath. Lehrer

1 poln. Minderheitenschule i Gorek mit 7 kath. Schülern

---------------

1929/30 (37)

Reichsadressbuch der Behörden, Verbände und Vereine, Bd. 1, Preußen Teil 1.

- Behelfsmäßiger Spiel- und Sportplatz 2000 qm-

- Sportverein Gorrek

- Vereinslokal: Gasthaus

- Übungsstätte: Sportplatz, gegründet 1927;

- Spiele, Turnen

- Mitglieder insgesamt 28 männl., hiervon 13 Jugendliche.

---------------

1933 (20) Amtl. Gemeindeverz. für das Deutsche Reich Vierte Auflage, Berlin 1939.

Einwohner   813

--------------

Namensänderung von Gorrek auf  Kleinberg:  19.05.1936

-----------------

1939  (24)

Handbuch der Schulen im Gau Schlesien, 3.Bd. Reg.Bez. Oppeln, 1939  

E 860, Kl.-Räume 3, Schulkinder 166, davon 1 Kind in der konfess. Minderheit; Verkehrsverbindung, Postauto; des Schulhauses Baujahr 1882 u. 1911; Zustand gut,

Lehrer Albert Hiller -H, *30.12.1877, seit 1899 in Kl.; Franz Przybilla L, 8.9.1896, seit 1932 in Kl.; Johannes Rieger SB (Schulamtsbewerber), 6.8.1914, seit 1938 in Kl.;  Margarete Kubis Ln. 7.10.1895, seit 1937 in Kl.

Zu Schulleiter Albert Hiller: nach dem 2. Weltkrieg von der Flucht nach Kleinberg zurückgekehrt, danach von der poln. Miliz  im Oppelner Gefängnis umgebracht.

----------

Lehrer zwischen 1900 und 1944 :

Segner             L

Alscher                       L

Tutzisch          L (aus Beuthen)

Frl. Nowak      Ln

Fryske             L   

Hiller               L

----------

der letzte Gemeindevorsteher vor 1945 Johann Kasprzik

Ortserheber Thomas Kroll ; im März 1945 in die SU interniert, dort verstorben

----------

1972 

H. Borek, Opolszczyzna w świetle nazw miejscowych IŚ Opole 1972 

S. 25: Górki, wieś, Gorky 1306.

S. 171: Okolice Opola po obu stronach Odry; Górki 1300, stara warstwa nazw topograficznych.

----------

(Das Urbar an das Ende gesetzt - wegen Fußnoten!)

1566

(51)  Urbarze dóbr zamkowych Opolsko-Racib. z lat 1566 i 1567

Roman Heck i  Jozef Leszczynski, Wroclaw 1956.

Dorf Gorkhy

Janeckh Scholtis[i] helt 1 hube halb frey, hat aber keinen brieff, die ander halbe vorzinst er auf Michaelis mit 36 gr,. 9 gr. holomken geldt[ii], 2 huenner, 5 ayer, 2 gr. wächter geldt[iii]. - Lempart[iv] helt 1 garten, giebt auf Michaelis 24 gr[v]. - Kuba Mlinekh[vi] helt 1 hube, zinst auf Michaelis 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächter geldt. - Stschasny Masur[vii] helt 1 hube,zinst davon auf Michaelis 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächter geldt[viii]. - Kuba Stalar [ix]helt 1 hube, zinst davon 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächtergeldt. - Jan Gomola[x] helt 1 hube, giebt 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächtergeldt. - Kuba Kasparuw[xi] helt 1 hube, giebt 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächtergeldt. - Urban Borowy[xii] helt 1 hube, giebet davon 72 gr., 2 huenner, 10 ayer,4 gr. wächtergeldt. - Bienieckh[xiii] helt 1 hube, giebt davon 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächtergeldt. - Wiczeckh Mlineckh[xiv] helt 1 hube, giebt davon 72 gr., 2 huenner, 10 ayer, 4 gr. wächtergeldt[xv]. Mehr[xvi] von einem wusten garten 6 gr[xvii]. - Woytekh Reschka[xviii] helt 1 garten, giebt davon 6 gr[xix].

Es seindt auch wusten aldo, wo ausgemessen wurde möchten sich wol funden eckher. Jeczt weil sie ungelegen so beseet man sie umb die garbe und möchten ungefehr mit 18 scheffel auf beyde saczeyten beseet werden.

Die ganze gemein giebt sämptlichauf Michaelis 1 khue[xx]. Zehendt geben sie dem dechant zu Oppeln in garben oder kaufen sich aus mit geldt etwan von der huben 10 gr. Meschny geben sie dem pfarrer zu Krzumpicz von der huben 1 sch. khorn, 1 sch. haber. Es weren auf diesem gutt wol anzurichten wie wol ihr die pauern gemacht, wurde mans doch bey der ausmessung erfahren ob sie ihnen zustunden.

Robott

Sie seindt vormueg der landtsordnung die robot neben andern dörfern mit ackhern, grasshawn, holczfuren und andern zu thuen schuldig. Sie gehen auf die jagt und führen die necze. Sie seindt schuldig den graben beyn Zlatnickher teycht zu reumen.

Summa

Leut sambt den gärtmerm 11, huben 9, wustungen mag man auf beyde saczeyten beseen mit 18 sch., Michaelis zins 19 tl. 2 gr[xxi]., wächter geldt 1 tl[xxii]., holomken geldt 9 gr[xxiii]. huenner 18, ayer 1, schock 25, khue 1.

- Bemerkungen zu Robott:

Im Jahre 1562 wurde vom Prager Königshof (Ferdinand I.)eine der wichtigsten Vorschriften über die Lasten und Frondienste des Landvolkes festgeschrieben. Sie sollten bis in das 19. Jahrhundert hinein Geltung haben. Per königlicher Anordnung wurde den Untertanen untersagt sich eigenmächtig von ihren liegenden Gründen zu entfernen, Freiheitsbeschränkungen mit absoluter Bindung an den Grund- und Gutsherren, Fronschuldigkeiten, Geld und Naturalabgaben, alle Last ging auf die Nachkommen der Untertanen über. Darinnen enthalten war eine ganz besondere Gebundenheit, wonach Dorfkinder nur gegen Erlegung von 10 Mark sich dem Handwerk widmen durften.

Der hier im Urbar von 1566 festgeschriebene Umfang über die Robott erschöpft nicht alle Pflichten der hörigen Bauern, sondern

- Änderungsvermerke stammen aus den Jahren 1567 bis 1595

- Die Schriftart "a" betrifft Änderungen, die in den Jahren 1617 bis 1618 vorgenommen worden sind.

[1] Schematismus oder Statistik des Bistums Breslau, Königlich -Preußischen Antheils, Breslau 1842.

[1]  Amtsblatt d. Königl. Reg. zu Oppeln pro 1899 Bd. 84

[1]   Amtsblatt d. Königl. Reg. zu Oppeln pro 1899 Bd. 84S. 90.

[1] Skreślono i napisano pismem  a Stefan Maloschek

[1] 9 gr. holomken geldt skreślono i napisano na marginesie vom bierschankh giebet er jarlichen wen er schenckht 36 gr.

[1]  Dopisano na marginesie mehr hat ihme scholczen der burggraf dits 73 jahrs einen wusten garten gelassen, sol davon jahrlichen zinsen lediglich einige besondere, zusätzliche Auflagen, die in der Verordnung von 1562 nicht im Einzelnen aufgezählt worden sind.albeeg auf Michaelis 36 gr. Ponadto pismem a dopisano Anno 1617 hat der scholcz diesen garten erblich pro 50 tl. erkauft und noch darczu 1 tl.

[1]  Skreślono i napisano pismem a Blazekh Jelin

[1]  Poprawiono na 18 gr. dopisano Anno 73-ten mehr hat ihme der burggraf ein halben huben wusten akhers under einem zins gelassen, und sol davon zinsen zu dem obgemelten 18 gr. albeeg auf Michaelis 18 gr. Następnie 18. gr. poprawiono na 36 gr.

[1]  Pismem a dopisano Blazekh Jelin, to skreślono i tymze pismem napisano Janeckh Suchaneckh.

[1]  Skreślono i napisano Janekh Suchanekh, następnie to skreślono i napisano pismem a Urban.

[1]  Dopisano Sczepan Kokott von einem garten auf Michaelis dies 80-ten jahrs an 24 gr. Sczepan skreślono pismem a i napisano Kuba. Ponadto dopisano Nota bene: Gärtner.

[1]  Skreślono i napisano pismem a Matthus Tlug.

[1]  Skreślono i napisano pismem a Waleckh Heyduckh.

[1]  Skreślono i pismem a napisano Matthus Ouswaldt.

[1]  Skreślono i pismem a napisano Bartekh  Bleska.

[1]  Skreślono i naoisano pismem a Justina Stellmasska, następnie tymże pismem imię Justina przekreślono i napisano Christina.

[1]  Skreślono i pismem a napisano Warzin Ssaya.

[1]  Dopisano Waczlaw Rakh von einem garten auf Michaelis 76-ten 24 gr. Waczlaw Rakh następnie skreślono i pismem a napisano Jenekh Nawara.

[1]  Przed mehr dopisano Stanekh Masur helt. Następnie Stanekh Masur skreślono i napisano pismem a Stephan Kalus.

[1]  Dopisano auf Michaelis.

[1]  Skreślono i napisano pismem a Kuba Cholewa.

[1]  Na marginesie napisano Nota. Nach dem daselbs  auf gorkher grundt ein wiesen, die hiervor albeeg in das forwerch Wino genossen, hat der burggraf dieselbe wiesen daselbst der gemein doch auf wolgefallen gelassen und sollen von Michaelis dies 74-ten an davon zinsen albeeg auf Michaelis 7 fierdung. Obok tego pismem a dopisano Christekh Frey gärtner von akher,wiesen und garten jahrlich Michaelis 5 tl.

[1]  Pismem a dopisano oder dafür 5 tl.

[1]  Poprawiono na 20tl. .22 gr. Na marginesie przed Michaelis zins napisano 21 tl. 6 gr. a poniżej von einer Wiesen 7 vierdung.

[1]  Poprawiono na 34 gr.

[1]  Skreślono holomken geldt 9 gr.

-       Weitere Quellen erschließen in:

-       Staatsarchive Oppeln u. Breslau (ewentualnie zlecić wykon. kwerendy?)

-       Diözesanarchive Breslau u. Oppeln

-       Preußischer Kulturbesitz Berlin u. Berlin Dahlem

-       Archiv (Ausgleichsämter-Unterlagen) Bayreuth, Koblenz …

-       Anfragen in Prag

-       Bilddokumente bearbeiten

Bonn, im Juni 1998

 Górki -wczoraj i dziś- Ulica Szkolna -cz. -Zykosa

   Opisując ul Ogrodową otrzymałem mejla na jej temat, który dołączam. Ponieważ poruszono tu też temat związany z ulicą Szkolną ( tę część od szkoły w kierunku Winowa zwaną w Górkach - Zykosą ) Wspomnieć tu można pana Moika, który prowadził warsztat stolarski i należał do większych pszczelarzy. Znajdowała się też studnia ogólnodostępna. Być może jeszcze do Zykosy wrócimy z powodu innych wydarzeń

Wissenwertes über Kleinberg.

 Eine kleine Ergänzung zur Schule in Kleinberg möchte ich noch beitragen.

In einem Raum der Schule befand sich ein Sandkasten auf einer erhöhten Plattform. Darauf wurde unser Dorf in Miniatur aufgebaut. Wir Kinder mussten die Gebäude in einer bestimmten Skala anfertigen und bemalen – rotes oder graues Dach, Fenster, Türen etc. So wurde die ganze Ortschaft naturgetreu mit Straßen und Bäumen aufgebaut.

Im Jahre etwa 1937 wurden rings um das Schulgebäude Maulbeersträucher gepflanzt, deren Blätter dienten als Futter für die Seidenraupen. Die Seidenraupenzucht befand sich auch in den Schulräumen. Die Schulkinder mussten die Aufzucht betreuen.

Die Schulstrasse Richtung Wienau war ein Hohlweg . Von beiden Seiten der Straße befand sich ein Steilhang 3 bis 4 Meter hoch. Diese Straße war ursprünglich die Hauptverbindung zwischen Oppeln und Proskau über sie Luisenhöhe. Auf der linken Seite der Böschung auf dem Feld vom Heinrich Gambietz wurde Sand als Baumaterial entnommen. Dabei fand man ein Urnengrab der alten Germanen mit vielen Tongefäßen die mit Asche der Toten und Beigaben befüllt waren. Als Vorzeichen des Fundes waren schwarze Stellen sichtbar, die aus zerbrochenen Urnen stammten. Die Funde wurden von den meisten Menschen missachtet, denn sie gruben ja nach Sand. Dennoch wurden einige Urnen restauriert und in der

Schule deponiert. Ein Teil der kam später ins Museum nach Oppeln. Ob man noch etwas davon zu sehen bekommt?

Als wir im Jahre 1938 in unserem Garten einen Teich anlegen wollten hatte man nach einer günstigen Stelle gesucht. Wir fanden eine Stelle die ganzjährig nass war. Beim Ausschachten wurden Überreste eines antiken Brunnen gefunden, deren Wände mit Kanthölzern abgestützt wurden. Heute hätte man das näher untersucht um den Zeitraum des Entstehens zu erkunden. Früher dachten die Menschen es käme ein Blitz in Form einer Kugel auf die Erde nieder (sgn. Kugelblitz ). So war es auch als ich Kind war von so einem Geschehen die Rede. Der ehemalige Nachbar und Landwirt Gopon hatte nämlich so einen Metallbrocken auf seinem Feld gefunden der jetzt bei Kroll`s gelandet ist. Es wäre interessant das Fundstück unter die Lupe zu nehmen, dazu den Inhalt und das

Gewicht zu messen um das spezifische Gewicht zu haben und einer entsprechenden Materie zuzuordnen. Man könnte dann weitere Erkenntnisse gewinnen über Herkunft und vieles mehr ???

 Tłumaczenie                                                 

  Warto coś poznać na temat Górek.

    Pragnę dodać małe uzupełnienie na temat  szkoły w Górkach . W jednej  sali szkoły znajdowała się piaskownica na podwyższonej platformie. Na niej zbudowano miniaturę naszej wsi. My dzieci  musieliśmy wykonać w określonej skali miniatury wszystkich budynków i pomalować dachy na czerwono lub szaro, jak również okna i drzwi itd. W ten sposób cała miejscowość została zbudowana zgodnie z rzeczywistością , łącznie z  ulicami i drzewami.

   Około roku 1937, dookoła  szkoły posadzono drzewa morwy, których liście służyły do karmienia gąsienic jedwabnika. Hodowla gąsienic jedwabnika odbywała się również w salach lekcyjnych. Uczniowie musieli tą hodowlę prowadzić.  

   Ulica Szkolna w kierunku Winowa była wąwozem. Z obu stron drogi znajdowały się zbocza o wysokości 3 do 4 metrów. Ta ulica była w przeszłości głównym połączeniem między Opolem a Prószkowem przez Wzgórze Luisy. Po lewej stronie skarpy na polu Heinricha Gambietz wybierano piasek jako materiał budowlany. Znaleziono przy tej okazji grób urnowy od starych Germanów z wieloma glinianymi naczyniami,  które napełnione były popiolem zmarłych oraz dodatkami. Jako znaki rozpoznawcze odkrycia ukazywały się czarne plamy w gruncie pochodzące z połamanych urn .Te znaleziska zostały przez większość mieszkańców lekceważone, gdyś oni szukali tylko piasku. Część urn została restaurowana i w szkole zdeponowana. Część tych urn przekazano później do muzeum w Opolu. Czy można jeszcze coś z tego zobaczyć?

   Podczas zakładania stawu w naszym ogrodzie w roku 1938 wybraliśmy miejsce gdzie przez cały rok  bylo mokro. Podczas wykopu okryliśmy pozostałości antycznej studni, której ściany wykonane były z drewnianych kantówek. Dzisiaj zbadano by sprawę dokładniej choćby w

celu udokumentowania daty  powstania znaleziska. Dawniej ludzie myśleli ze uderzył w to miejsce piorun kulisty. Tak też mówiło się w moich latach dziecinnych , kiedy o takich zjawiskach byla mowa.

 Były sąsiad  i rolnik Gopon znalazł na swoim polu metalową bryłę, która  w gospodarstwie Krollów  wylądowała. Interesujące byłoby  zbadanie  tego znaleziska i ustalenie jego zawartości wewnętrznej jak materiałowej celem zakwalifikowania go do odpowiedniej epoki. Można by w ten sposób bliżej poznać jego przeszłość i wiele innych cech???     Tłumaczenie M.G. 

Autorowi tego mejla Franzowi Krollowi  serdecznie dzięki za podzielenie się wiedzą o dawnych Górkach.

Obchodzi on w najbliższych dniach swoje 85 urodziny.

Tą drogą życzę CI dużo zdrowia i wiele dalszych wspomnień o swoich stronach rodzinnych. Trzymaj się !  Alles Gutte

10 . 2014 r.            Max.

  Górki - wczoraj i dziś - Ulica Młyńska                                                                     

       Zadano mi pytanie, dlaczego ta ulica nosi taką nazwę, kiedy tam nie ma żadnego młyna. Ulica Młyńska należy do najkrótszych ulic Górek. Jest to droga prowadząca na te najlepsze pola (dawne rozlewiska Odry - ciężkie grunty) i do Folwarku przez tzw. Pyskę. Przed laty w szczerym polu powstały tu na małym wzniesieniu  dwa gospodarstwa rodziny Gajdów i Rypinów ( kolejne pokolenie to Piniszowie, później Kania itd.)

 W najwyższym punkcie rodzina Rypinów  zbudowała młyn, przypuszczalnie miał to być wiatrak. Jako dzieciak pamiętam tylko istniejące jeszcze po wojnie mury wykonane z kamienia wapiennego,łącznie z piwnicą. Czy ten wiatrak posiadał skrzydła, tego nie udało mi się ustalić. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że budowniczowie po dotarciu na wierzchołek stwierdzili, że siła wiatru w tym miejscu jest słaba i zmienili koncepcję. Dowodem na to jest widoczna na fotografii przybudówka z maszyną parową .

Rentowność tej inwestycji była słaba i młyn upadł. Słyszałem, że młyn był wykorzystywany jako mieszkanie dla komorników (rodziny, które nie posiadały własnego domu ) .

Gruzem uzyskanym z rozbiórki młyna zasypano znajdujący się obok staw .

       Oczywiście jest to fotografia ślubna - Łucji i Pawła Kasperka z dnia 17. 11. 1929r. Podziwiać możemy tu stroje młodej pary,  jak i  par drużbujących .Starszy drużba ( obok młodego pana ) to Peter Gogolok, a jego partnerka to Anastazja Lyssy  ( 16 lat)- przyszli moi rodzice). W górnym rzędzie czwarty po lewej to Richard Pinisch ze swoją narzeczoną. Po wojnie pani Łucja jako wdowa specjalizowała się w hodowli kóz, które hodowane były prawie w każdym domu .Dzięki kozom, ich bardzo niskim wymaganiom żywieniowym, wiele rodzin miało utrzymanie w ciężkich latach powojennych. KOZA -to było mleko, sery i mięso, a czasem i skóra.

.                                       19.10. 2014r. M.G.

Górki - Ulica Ogrodowa  Chmielowice dnia ,1 .09. 2014r

 Ulicę Ogrodową już częściowo pokazano ( piekarnia-- Pelka/ Thiel, tu też mieszkał elektryk Johann  Krawiec). Była to początkowo bardzo krótka ulica, dochodząca do ul. Szkolnej. Znajdowały się tutaj gospodarstwa  Goponów, Krollów i Buhlów . Dopiero po przeznaczeniu ogrodów mieszkańców z ulicy Szerokiej (stąd pochodzi prawdopodobnie nazwa ulicy) na działki, ulica wydłużyła się prowadząc wprost do bramy cmentarza. 

   Do ciekawostek możemy zaliczyć staw w zagrodzie Krollów, na  którego dnie podczas czyszczenia odkryto drewnianą studnię prehistoryczną.

Wyżej wspomniany cmentarz nie jest jedynym w Górkach. Drugim  był cmentarz choleryczny założony na okoliczność panującej na Śląsku Opolskim epidemii cholery w latach 1831- 1894. Ulokowany był daleko od siedlisk ludzkich na tzw. Czarnych Dołach. Miejsce to znajduje się obecnie na czołgowisku (prawa strona ulicy Szerokiej, za placem ogrodzonym oponami). Dla upamiętnienia tego miejsca  postawiono  po przeciwnej stronie drogi w najwyższym punkcie krzyż. Z biegiem lat w  miejscu cmentarza powstało śmietnisko. Zlikwidowało je WP podczas budowy placu ogrodzonego oponami.

     Fotografie niżej pokazane pochodzą od rodziny Buhlów

Wodzenie niedźwiedzia na ulicy Ogrodowej, widoczny tu jest  stan drogi.      Typowe góreckie podwórko gospodarstwa opisane  już uprzednio.

      Walter Sowada i Chrysta Blach spotykają się na ulicy Opolskiej

                      Randka  skończyła się związkiem.

           Państwo Sowadowie żyją daleko od stron rodzinnych - Chrysta jest aktywna w chórze a Walter buduje swoje samoloty elektryczne.

            Pozdrawiam Was tą drogą serdecznie. Max

Rok 1955.    Anna Gambietz ( Ana Symowa) i Irmgard Gogolok- sąsiadki i koleżanki, prowadzą sąsiedzką pogawędkę. O czym ? Tego się nie dowiemy.

       Schody na których siedzą  należą do nowobudowanego domu rodziny Melnik. Był to pierwszy po wojnie budowany dom w Górkach w którym zaplanowano już łazienkę. Drugim budowanym prawie równocześnie był dom mieszkalny  rodziny Kania ul. Szeroka.  

 Patrząc na Annę przypomina mi się opowieść jej siostry Klary Kampa, opowiedziała mi ją krótko przed jej śmiercią.  Wydarzenie  miało miejsce w roku 1945 lub 1946.    Było to mniej więcej tak.     Ana( miała wtedy 8 lat) stała na ulicy i obserwowała przechodzące oddziały wojska radzieckiego. W pewnym momencie z jednej grupy wyskoczył żołnierz biegnąc w jej kierunku z okrzykiem "Ana charaszo, Ana charaszo", po czym szybko wrócił do swojej grupy.   Był to niewolnik któremu Ana niejeden raz oddała swoją pajtę chleba przez siatkę ogrodzenia obozu. Widocznie w ten sposób chciał jej podziękować.   Małe wyjaśnienie :część ogrodzenia obozu przebiegała po terenie ich podwórka.

   Teodor Lyssy mój wujek ,szewc przed wejściem do swego warsztatu.

      Przed podróżą, gdzie usadowić stojące panie????    Jak się nie mylę ,to ten Junak ma kosz.

  Były lata 50-te, w Europie zaczynała panować telewizja, w Warszawie powstał Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny, który swój pierwszy program wyemitował 22 lipca 1954r.

Temat trafił na warsztaty radioamatorów, ci wykorzystując zjawisko odbijania się fal elektromagnetycznych ( nadawanych na kanalach 1 do 5 ) od jonosfery sprowadzili pierwsze odbiorniki tv oraz sami je budowali z części pochodzących z radarów.

Taki odbiornik dawał możliwość krótkotrwałego odbioru programu, przy odpowiednio dużej antenie nawet z Rzymu, Wiednia a potem Leningradu.

        Mieszkaniec Górek pan Franciszek Kroll wypożyczył z instytucji łączności, w której pracował ( do celów eksperementanych) jeden z kilku odbiorników tv znajdujących się już w Opolu - były to odbiorniki marki Rubens produkcji NRD. F.Kroll zbudował dużą antenę obrotową i czatował na tzw.  telewizyjne Dexy.

              Pierwszy obraz telewizyjny w Górkach oglądała rodzina Krollów w latach 1956-1957.

         Oto co Franciszek Kroll pisze na ten temat po latach:  

     [ęłęóJedes empfangene Bild wurde dokumentiert. Was mir besonders in Erinnerung blieb, war ein Tennisspiel aus Rom. Das Bild war ganz klar und scharf - heute
würde man sagen in HD. Dabei gab es viele Zuschauer die sehr begeistert waren. Die Freude war nur etwas kurz ,nach 20 bis 30 Minuten war der Spuk vorbei. Es gab viele exotische Bilder zu sehen. So ein Empfang war nur reiner Zufall gewesen, wobei man die Antenne dauernd entsprechend drehen musste.]

    [Każdy odebrany obraz był dokumentowany. Co mi najbardziej utkwiło w pamięci to mecz tenisa z Rzymu. Obraz był czysty i ostry - dziś powiedzilibyśmy, że w HD. Do tego było wielu widzów, którzy byli zachwyceni. Radość trwała krótko, bo po 20 - 30 minutach zjawa znikała. Można było zobaczyć wiele egzotycznych obrazów. Taki odbiór był czystym przypadkiem, przy czym antenę trzeba było ustawicznie odpowiednio ustawiać.]

     Zachęcony tymi wynikami rozpocząłem budowę odbiornika tv, na którym po wielomiesięcznym trudzie zobaczyłem obraz wielkości pudełka zapałek, i to dopiero po uruchmieniu stacji tv w Katowicach - 3. 12. 1957r .

     W tym czasie ruszyła produkcja odbiorników tv w  Warszawskich Zakładach Telewizyjnych. Początkowo składano je z części radzieckich -tv typu Wisła- a później produkowano popularne Belwedery i Szmaragdy.  W Gdańsku  budowano Neptuny i podobne. Od tego czasu mieszkańcy Górek odbierali tv z Katowic i Wrocławia, a potem z Winowa i Opola, oczywiście odbiornikami dającymi obraz czarno-biały.

 Telewizor marki Belweder – 14 cali + magnetofon Szmaragd produkcji NRD  -składak 

Jak oglądano telewizję- oto parę fotografii:

Ojciec Melnik Piotr siedzi przed ekranem razem z córką Stefanią- oczywiście Mniszek też ogląda

 Górki -wczoraj i dziś(wieś i mieszkańcy) cz 3 -ulice-2

        Wracając do tematu ulicy Opolskiej - znajdujemy się na odcinku od kapliczki do karczmy, gdzie też znajdował się mój dom rodzinny i dlatego większość fotek będzie tu ulokowana .  Popatrzmy na ten odcinek ulicy na przestrzeni lat.

                Ta fotografia powstała 31.10. 2010r., jest to widok który każdy mieszkaniec Górek zna.   

                        Porównajmy  to zdjęcie z obrazkami z dawnych lat.

     Fotografia wykonano przed 1939r. Teodor Lyssy i jego przyjaciel , dwaj góreccy kawalerowie wybierają   się na swoich'' maszynach'' na łów.

                                            Sąsiad  Teodor Kloss przed wymarszem na piwko.  

Po obiedzie- sąsiedzkie plotkowanie na środku ulicy. 1959r. Teodor Lyssy, Teodor Kloss, Ewald Krawczyk.

Górki -wczoraj i dziś (wieś i mieszkańcy) cz.3 -Ulice -1

Ulica Opolska jest główną ulicą, która łączy wieś Górki z sąsiednimi miejscowościami na trasie Opole -Prószków. Jej trasa w przeszłości biegła z przedmieścia Opola (Vorstadt) dzisiejszą ul. Krapkowicką ( nazywaną powszechnie starą drogą) do Wójtowej Wsi i dalej pod górę na Wzgórze Luizy ( Luisenhoee.), gdzie ulokowany jest zamek zbudowany przez Pietrzyków , obok dworu w Winowie, ulicą dziś nazywaną Stara Droga, Żykosą ( ul. Szkolna) do ulicy Szerokiej, obok kapliczki i prawdopodobnie do Chrząszczyc. Oczywiście była to droga gruntowa, bardzo stroma - szczególnie w Winowie.

Nowa trasa wytyczona została prawdopodobnie w związku z budową koszar  i placu ćwiczeń . (exer)

Wykonana została jako utwardzona kostką granitową 10 cm (ala kocie łby) na 2/3 szerokości, pozostała 1/3 część przeznaczona została dla zaprzęgów konnych, tzw. Sommerbana.Po obu stronach drogi rosły drzewa -kasztany i lipy.

Wyżej wspomniałem o zamku Pietrzyków - co o nim wiemy?

Rodzina Pietrzyków była właścicielem wyspy Bolko, którą sprzedano miastu, a za uzyskane fundusze wybudowano  ów zamek. Znajdowały się tu kawiarnia i herbaciarnia, sale konsumpcyjne i taneczne urządzone w różnych stylach (np. japońskim), a na zewnątrz w zimie ślizgawki i tory saneczkowe. Zamek pełnił rolę ośrodka rekreacyjnego dla elit Opola. To tutaj być może wykluły się idee późniejszych towarzystw ochrony zwierząt, czego dowodem jest ustawiona w sposób amatorski tablica w formie znaku drogowego z napisem "Schont Zugtiere" ( szanujcie zwierzęta pociągow

     Pocztówkę z zamkiem  odkryłem w zbiorach szwagra mojej żony Joachima Sowieji, dawnego mieszkańca Opola a obecnie Monachium, fotografa i zbieracza starych widokówek . W Muzeum Wsi Opolskiej dokonano zeskanowania pocztówki i w ten sposób trafiła ona na stronę Winowa [fototekaslaska.pl].

Szkoda, że nikt z mieszkańców Winowa nie uzupelnił tej strony innymi fotosami.

Widokówka/   malowidło  pochodzi z opolskiej  gazety ''retro". Można ten obraz zobaczyć u obecnych  mieszkańców zamku.

GÓRKI - wczoraj i dziś (elektryczność w Górkach)

Stacja wyposażona była  w dwa transformatory, które obniżały wysokie napięcie na niskie - 380/220V. Ta nowinka techniczna musiała teraz zmienić mentalność mieszkańców,

którzy  musieli wymienić lampy naftowe i  świece na żarówki, a chłopskie kieraty ( ruswerki) zastąpić silnikami elektrycznymi. Łączyło się to z przebudową wielu dachów  krytych słomą na pokrycia dachówkowe, przeważnie na stosowaną  wtedy bąclówkę, a na dachach pojawiły się stojaki przyłączy elektrycznych.

        Tak wyglądał dach po zmianie pokrycia. Oprócz stojaka dachowego widzimy jeden gruby komin, który obsługiwał wszystkie piece. Podstawą takiego komina był tzw. wielok (piec do wypieku chleba a przy okazji też kołocza).

      Zmiany te były podyktowane względami  bezpieczeństwa pożarowego. Wkład finansowy gospodarstwa zależał od ilości punktów świetlnych. Stosowało  się tu powszechnie zasadę, że lampę umieszczało się w ścianie, tak żeby jedną żarówką oświetlać dwa pomieszczenia, powszechnie stosowane były żarówki 15 W (dawały one zawsze więcej światła od  lampy naftowej; wiele tych lamp, tak na wszelki wypadek, zostało przechowanych na strychach do 1945/46r, kiedy znów były w praktycznym  zastosowaniu). Elektryczność była wprowadzana sukcesywnie przez wiele lat, zależne to było od potrzeb i możliwości finansowych właścicieli zagród. Opiekunem stacji transformatorowej został miejscowy stolarz - Stach. Ponieważ korzystał on codziennie z silników elektrycznych, miał przez to kontrolę nad sprawnością sieci. Upoważniony był do wymiany bezpieczników, jak również do załączania drugiego transformatora w okresie dużego poboru mocy, np. w okresie młócki lub intensywnych prac w stolarni.

GÓRKI wczoraj i dziś ( wieś i mieszkańcy ), część 2 , -"Kapliczka"  Opracował: Maximilian Gogolok

        Kapliczka, to prawdopodobnie najstarsza budowla we wsi, jej poświęcę trochę uwagi, ponieważ pełniła zawsze rodzaj funkcji służebnej dla całej wsi. Jej centralne położenie wykorzystywane jest podczas różnych imprez czy spotkań. Popatrzmy na nią  jak na wiecznie młodą Damę.

Widok na kapliczkę od strony ulicy Szerokiej -2010 r.

                                     Starsza fotografia kapliczki z roku 1958.

  Stary Kampa.

    Kapliczka, jak każdy obiekt, wymaga opieki. Opieką tą przez wiele pokoleń zajmowała się rodzina  Kampów, prawdopodobnie od chwili powstania kapliczki.

Najbardziej charaterystyczną i zapamiętaną osobą był Stary Kampa (imię nieznane; ogólnie tak nazywany), jego syn to Józef ,wnuk Franciszek,a prawnuk to Bernard. 

Według poczty wiejskiej ojciec lub dziadek Starego Kampy to był wielki gospodarz, dziennie odwiedzał knajpę pijąc na kredyt (na zeszyt )ze swoimi kumplami. Kiedy suma osiągała wartość morgi, udawali się z Gabrysiem ( właścicielem knajpy) do notariusza  celem dokonania odpowiedniego zapisu. Pewnego dnia po większej libacji Kampa wstał zadając sobie i zebranym biesiadnikom pytanie:"Jak to jest możliwe, żeby przez te małe drzwi przenieść tak wielkie gospodarstwo?"

To historyczne pytanie krążyło wśród mieszkańców  jako przestroga wychowawcza mająca chronić młodych przed nałogiem pijaństwa ( też ją otrzymałem).

  Stary Kampa pełnił funkcję wachtyrza wiejskiego ( dokładnej nazwy tej funkcji po naszemu nie pamiętam), za niemieckich czasów nazywano go '' Ausrufer'', ponieważ jego praca polegała na wywoływaniu (ogłaszaniu) różnych wiadomości, co czynił chodząć przez wieś z dzwonkiem w ręce, czyli był tym łącznikiem między władzą lokalną a obywatelami.

Ponieważ mieszkał w pobliżu kapliczki,  zajmował się codziennym dzwonieniem na Anioł Pański oraz dzwonieniem tzw. Skonania.Dotarła do mnie informacja, że sposób dzwonienia zależał od majętności zmarłego.Dzwonienie wolne odbierano jako "bo-ga-ty u-marł, bo-ga-ty u-marł", a dzwonienie szybkie  wskazywało śmierć biedaka:"stare lumpy,stare lumpy".

 Stary Kampa pełnił też funkcję kopidoła i zajmował się czynnościami pomocniczymi związanymi z pogrzebem.

{Na jednej z  fotografii (róg Opolskiej i Szerokiej) można zobaczyć kamień, na którym Stary Kampa lubiał siadać, nazywano go  kamieniem Starego Kampy}.Jego obowiązki

 przejął syn Józef,a potem wnuk Franciszek - o nim pisała  prasa.

PS.Informację uzupełnili  Franz Kroll i Jadwiga Pawleta ( Hedla Buhlowa), wycinek z gazety zachowała Stefania Kotula.

    Chmielowice  9. 03. 2014 r .

ęłęóZu Deinen Fragen möchte ich Stellung nehmen:
Der Kampa war der Ausrufer. Er hat die Bekanntmachungen der Gemeinde
und Neuigkeiten den Bewohnern verkündet.Er hat mit einer
Gemeindeglocke auf sich Aufmerksam gemacht. Später etwa 1940 wurden im
ganzen Dorf Schaukästen angebracht
( sogn. Gablotten) dort fand man die Gemeindeanordnungen in
schriftlicher Form.

Wodzenie niedźwiedzia 1961 w Górkach

 Do tradycji wsi opolskich w okresie karnawału należy tzw.  wodzenie niedźwiedzia lub inaczej wodzenie bera.

Taka impreza związana była zawsze z wieczorną zabawą taneczną, głównie dla młodzieży.

Pierwszą imprezę po wojnie zorganizowali starsi mężczyźni wsi, pisała o tym wydarzeniu nawet "Trybuna" w roku 1956.

Górki to była wieś, a wieś wg.  definicji to ''osada, w której ludność zajmuje się uprawą roślin i chowem zwierząt''. Dlaczego była? Bo dziś są  Górki, jak wiele wiosek znajdujących się na obrzeżach miast -  SYPIALNIĄ.

 Zostałem zaproszony do współpracy przy tworzeniu tej strony przez Rudolfa Zmarzłego, z którym przechodzimy przez życie ciągle równolegle. Jedna parafia, ta sama szkoła podstawowa i średnia, ten sam zawód, ten sam zakład pracy itd.

W mlodości moim hobby byla fotografia i wykonane wtedy przeze mnie zdjęcia chcemy wykorzystać.

Na początek napiszę parę zdań o sobie - dla tych młodszych i nowych mieszkańców Górek.

Urodziłem się w Górkach, mieszkałem tutaj 35 lat. Gniazdem od strony ojca bylo gospodarstwo przy ulicy Polnej ( kilka pokoleń Gogoloków, Cyris, Walecko, Banasiewicz senior i junior) natomiast od strony matki to gospodarstwo przy ulicy Opolskiej ( kilka pokoleń Lyssów, Gogolok, Melnik, Kotula, Schmolke). Jak z tego wynika mam pochodzenie chłopskie i tej grupie społecznej chcę poświęcić więcej uwagi. Jako granicę  między WCZORAJ I DZIŚ   proponuję  połowę ubiegłego wieku, czyli lata 1950/60.

Mam zamiar pokazać to WCZORAJ, a opisanie tego DZIŚ zostawiam dzisiejszym  mieszkańcom, do czego serdecznie zapraszam.

Jak wyglądało to wczoraj: oto wieś usadowiona na sporej górze, w przeszłości oblana rozlewiskami Odry. W centrum mamy kapliczkę  [http://www.proszkow.pl/96/gorki.html] ( tu parę fotek -kapliczki)na głównym skrzyżowaniu ulic. Tą główną ulicą była ulica SZEROKA- rodzaj rynku( fotki).Od tej ulicy prowadziła droga do Opola, trasą - ulica Szkolna, Zikosa, Winów, Stara droga, obok zamku Pietrzyka, dalej Wójtowa Wieś, ul. Krapkowicka, przedmieście Opola). Po zbudowaniu nowej drogi (kocie lby) główną drogą została ul. Opolska. ( kilka fotek)

Wzdłuż tych ulic ulokowane byly gospodarstwa. O wielkości gospodarstwa świadczyła ilość posiadanych koni, i tak to wyglądało:

Ul.SZEROKA:

Wieszołek/ Nieszpor - 3 do 4 koni- największy rolnik.

Gambiec Heinrich - 2 konie

Lelek Józef - 2 konie

Gambiec Józef (Fajfta) - 2 konie

Huncza Franc - 2 konie

Langosz Roman - 1 koń

Walecko Józef -1 koń

Sowada( Dominki) -1 koń

Kochanek (Ochota) - 1koń

Golec - 1 koń

Ul. CMENTARNA:

Ledwig  - 1 koń

Ul. OGRODOWA:

Buhl - 2  konie

Król  - 2 konie

Ul OPOLSKA:

Gajda Franc -  2 konie

Gogolok - 1 koń, Melnik - 2 konie

Gambiec ( Syma) - 1 koń

Ul. MŁYŃSKA:

Gajda Pawel - 2 konie

Pinisch - 2 konie

Ul.STAWOWA:

Posor - 1 koń

Spisu koni dokonałem z pomocą Fryderyka Buhla.

Wielu innych używalo jako zwierząt pociągowych krów, a po wojnie u Kornka ( Ruski) pojawił się bawół.

A DZIŚ ich miejsca zajmują traktory i różnej marki bryki, a dzieci wiejskie chcąc zobaczyć konia muszą się wybrać do zoo lub włączyć Internet.

Jak wyglądała typowa zagroda chłopska ( fotki Buhla i moje) ?

Na działce od strony ulicy mamy na ogól zabudowę składającą się z domu typu jamnik ustawionego prostopadle do ulicy, którego część pierwsza stanowiła mieszkanie, a w drugiej znajdowała się  obora, stajnia i chlewy. Kolejnym ważnym budynkiem była Stodola ustawiona prostopadle  do jamnika, posiadała ona 1 lub 2 gumna ( widoczne bramy). Często jeszcze możemy zobaczyć maly budyneczek, tzw. wycug, w którym kończyli swe pracowite życie babcia i dziadek lub jak kto woli starka i starzyk, a często byla to oma i opa.

Na środku podwórza znajdował się gnojok ( Mistgruba), do którego "doklejone"  było WC, inaczej hajziel, drewniany a czasem murowany łącznie z psią budą .

Struktura gospodarstw uległa wielkim zmianom po utworzeniu na terenie między Górkami, Winowem, Dziekaństwem i Chmielowicami  placu ćwiczeń dla potrzeb  wojska, wskutek czego wiele gospodarstw uległo rozdrobnieniu, a nawet likwidacji i  w ten sposób Górki opuściły rodziny:

1.Smolen - stoi tu willa Heinricha Gambca - wyprowadzili się w okolice Kluczborka.

2.ChoŁdura  - stoi tu dom pana Fikusa - wyprowadził się w okolice Kluczborka.

3.Gopoń - teren, na którym mieszkal Manusz/Król - wyprowadził się  do Raciborza.

Na rozdrobnienie  gospodarstw wpływ mialo dawanie ( jako wiano ) swoim dzieciom tzw. bauplatzów (dzialek budowlanych), co przyczynilo się do powstania nowych zagród i nowej grupy społecznej , chłoporobotników czy chloporzemieślników. Wskutek tego powstają nowe ulice, taką typową  jest ul. Ogrodowa.

Rzemiosłem i handlem zajmowali sie następujący mieszkańcy:

ULICA OPOLSKA

Baron Jan, rzeźnik, czlowiek, który wykonywał swój zawód z pasją, posiadal w swoim warsztacie jako pierwszy wodociąg (hydrofor) i chłodnię chłodzoną przez agregat.

W czasach komuny prowadzil tzw. ubój domowy. Przypomnę tutaj jego słowa skierowane do mnie: "Maksie, jak dzisiaj dostanę pozwolenie na dzialalność, to jutro kielbasa wisi na hakach."

Stach, ojciec i syn - stolarstwo, największe we wsi. Po wojnie w ramach spółdzielni produkuje okna i drzwi dla odbudowującej się Warszawy.

Sowada August /Pawel/ Eryk - kowalstwo, głównie kucie koni i naprawa narzędzi rolniczych.

Sonnabend - piekarnia i sklep kolonialny, zginał na wojnie.

Lyssy Teodor - naprawa obuwia,  działał po wojnie.

Kasperek - znany jako Moskau, naprawa rowerów, motocykli, aut.

Kloss Johann - pszczelarz nad pszczelarzami, dodatkowo ogrodnictwo i stolarstwo. Sadził drzewa, glównie akacjowe na różnych nieużytkach rolnych z myślą o swoich owadach.

Stary Kloss - ojciec Johanna, pszczelarstwo.

Poza tym znajduje się tu karczma z dużą salą taneczną wybudowana przez Gabrysia, na miejscu starej drewnianej należącej  do rodziny Gambietz. Budynek ten wynajmowala rodzina Balcer do końca wojny. Po wojnie pojawia się nowa wlaścicielka, Matysek.

ULICA SZEROKA

Wieszala - piekarnia plus sklep. piekarz ginie na wojnie, ale piekarnię prowadzi jego brat Stefan. Wypiekiem zajmuje się sprowadzony z Polski mlody piekarz (nazwijmy go umownie piekarz Janek). Dzięki niemu piekarnia działa również po wojnie, aż do czasu nieszczęsnego balu maskowego.

Posor - rzeźnictwo, po wojnie wdowa prowadzi sklep mięsny dla Gminnej Spóldzielni.

Smolin Józef - piekarnia i sklepik, czynna też po wojnie.

Langosz Roman - rzeźnictwo i gospodarstwo rolne.

Kasperek (Krok) ojciec i syn Richard - stolarstwo i pasieka i pole.

ULICA SZKOLNA

Kozlik - kołodziejstwo i pasieka i sad.

Moik - stolarstwo i pasieka.

ULICA OGRODOWA

Pelka / Thiel Fritz - piekarnia i sklep kolonialny

Krawiec Jan - warsztat elektryczny

ULICA  MŁYNSKA

Rypin / Pinisch/ Kania / Hanisch - młyn - wiatrak  (jak widać na fotografii budowano prawdopodobnie wiatrak, ale plany się zmieniły, bo młyn napędza maszyna parowa, mlyn działał okolo 1920 roku) i gospodarstwo

ULICA STAWOWA

Lazik Teodor   - krawiectwo; oprócz pana Lazika w różnych okresach  krawiectwem zajmowali się pan Stelmach, Hudala, Malorny i inni.

                                                                                                                                                                           Chmielowice, dnia 15.12.2013r.

PS. Ten tekst powstal z pamięci, być może wiele opuścilem. Nazwiska pisane są fonetycznie, a brak literki malej " Ł" to wada mojego komputera.

       Uwagi  i pytania proszę kierować na adres [max@pelletmont.pl]

From: "Franz-Felix Kroll" f-f.kroll@helimail.de

                                Karta pocztowa "Gruss aus Kleinberg''...

...czyli wsi, którą nazywano Gorrek do 15.5.1936r,potem Kleinberg do przybycia Armii Radziedzkiej w 1945r.,kolejno , do czasu kiedy zaczęła działać  administracja polska ,pisano tę nazwę literami rosyjskimi. Po ukształtowaniu się władzy  ludowej nazwę wsi zmieniono na "Górki" .Autorem pocztówki był ,nauczyciel ,jednocześnie fotograf amator ,o nazwisku Alscher. Jego dziełem są liczne fotografie rodziny Johanna Klosa, gdzie wynajmował pokój.

Fot 1."Dorfstrasse" czyli fragment ulicy Szerokiej.

Widzimy tu, na pierwszym planie zbiornik wodny (obok Lelków),za zbiornikiem znajduje się olbrzymia studnia (siedzi na niej dziecko) z której pobierano wodę dla potrzeb straży, dalej mamy budynek remizy z charakterystyczną wieżą (służyła do suszenia węży).Takich zbiorników było kilka : u Gajdy, u Gambca, u Skrzypka, u Pinischa.

Komendantem straży  przez wiele lat był miejscowy kowal Paweł Sowada.

Straż dysponowała sikawką, którą uruchamiało 8-miu mężczyzn , ciągnięta była przez parę koni.

W okresie wojny sikawka zamieniona została na pompę motorową.

W głębi widzimy starą szkolę (wysoki budynek), w którym znajdowały się mieszkania nauczycieli.

Fot. 2." Warenhandlung Kloss" ul. Opolska

Budynek wybudował miejscowy pszczelarz nad pszczelarzami Johann Kloss, jego pasieka to około 100 rodzin. Prowadził sklep kolonialny, zajmował się ogrodnictwem i stolarstwem (wykonywanie uli, okien, schodów itp.)

Wprowadził na teren wsi nową technologię budowy domów , ogrodzeń  z tzw. bloczków cementowych do których wykonał formy (patrz na nie otynkowany budynek)    Woźnicą na załadowanym  Drabinioku jest rolnik Franz Gajda

Fot. 3."Gasthaus Balzer" ul. Opolska.

Na miejscu starej drewnianej gospody należącej do rodziny Gambców ( Z karczmy tej wywodzi się rodzina -matka ,pań śpiewających w zespole Przysieczanki zd Gogolok- córki Oswalda),  Gabrysch buduje nową salę taneczną ze sceną ,którą wynajmuje rodzinie Balzerów do1945r. W okresie wojny znajduje się tu obóz jeńców rosyjskich, którzy wykorzystani byli do budowy strzelnicy na pobliskim czołgowisku. Kuchnia dla obozowiczów znajdowała się w masarni pana Johana Barona .Po wojnie zjawia się nowy właściciel - rodz. Matysek.

Fot. 4. "Schule" ul Szkolna

Jest to budynek nowej szkoły.

   KRÓTKA historia kartki pocztowej.

  Original kartki zachował się w rodzinie państwa Króllow, ul Ogrodowa

Ich syn Franciszek Feliks wyjeżdżając do Niemiec zabrał ją jako pamiątkę z sobą. Jego hobby, między innymi to fotografia, skopiował ją i dawał w prezencie swoim znajomym podczas różnych spotkań na których wspominano stary Heimat.

Któryś (????????) z nich wysłał taką kopię Panu Rudolfowi gdzie została opublikowana. w ten sposób dowiedziałem się o jej istnieniu.

 Podczas pobytu w Polsce zjechaliśmy na ten temat, gdzie pochwalił się ze jest posiadaczem oryginału.

 Tu go przekonałem żeby tą kartkę podarował Muzeum Wsi Opolskiej , co się tez stało. Jako efekt końcowy kopia tego oryginału została umieszczona na stronie poświęconej Górkom [ http://www.fototekaslaska.pl/zdjecie.php?zd=1834&dz=88]

     Tyle na ten temat udało mi się ustalić

                                 Maksymilian Gogolok

        SPIS UCZNÓW pierwszej klasy 7 po II Wojnie Światowej. Szkoła Podstawowa, Górki 1950r

Czytać jak tekst. 1.Weber Gerhard + Niemcy 2.Buhl Jerzy - Niemcy 3.Gogolok Jan, bramkarz LZS Folwark i Gwardii Opole, Gogolszklo, + 4. Buhl Aleksander, Niemcy + 5.Osoba nie widoczna, może Lachnik Wilhelm +  6. Gaida Gertruda  + 7.Grala Edeltraut, [Gogolok] 8.Wolny Elfrida /Ferenc [?] 9.Niestruj Eleonora [Waletzko] 10.Latzik Henryk  + 11.Dziubaniuk Władysław, wychowawca klasy 7, kierownik szkoły,  + 12.Nieszpor Józef  + 13.Buhl Gertruda ( z Chrzowic)   [??/??? 14.Gogolok Maksymilian  15.Niestruj Maria [Thiel] 16.Baron Johann Niemcy +   17.Lachnik Józef  + 18.Kornek Norbert +,  19.Waletzko Lucja Niemcy + 20.Giza Jadwiga [Kania] 21.Ledwig Hildegarda [Lempka]     
       

Maksymilian Gogolok

Budynek kompletnie przebudowany, zmienił parę razy właściciela. Jest to ulica Szeroka działał także po wojnie,  ,jego syn ma piekarnię w Raciborzu.