7 października 1923 r.
kardynał Adolf Bertram in Chrzumczϋtz
 jak do tego doszło?
powrót
 
Chrząszczyce po raz pierwszy występują na kartach historii  w dokumentach księcia Władysława I, 30 listopada 1260r. Tam zapisano, że...... Książę Pan na dobrach księstwa opolskiego i raciborskiego (1246-1281)  odstąpił kościołowi w  Cremchici  dochody z trzech wiosek (Chrząszczyc, Złotnik i Źlinic). Władysław w tym samym okresie, również w innych miejscowościach swojego księstwa dokonywał bardzo liczne i bogate dotowania, zakładał również  różne fundacje.

Ważniejsze to: 1258 - klasztor Cystersów w Rudach, 1257 - klasztor Franciszkanów w Wodzisławiu Śląskim, 1260 r. (30 listopada) - kościół NMP i kościół św. Wojciecha w Opolu, w tym kościół w Chrząszczycach (Cremchici), 1260-1273 klasztor z Czarnowąsach, 1267 - dotowania dla miasta Raciborza, 1268 - na Śląsku Cieszyńskim, klasztor Benedyktynów i wiele innych.

Skąd taka nieprawdopodobna hojność księcia, o którym wiemy, że był  "skory do bitki"? Mocno zaangażowany w bratobójcze walki między Piastami (czasy Polski dzielnicowej), Władysław....."zaplątany w szereg nieszczęsnych wojen, z których nie wyniósł żadnych korzyści, a jedynie cierpiało na tym księstwo"  jak pisze Idzikowski w swojej monografii Geschichte der Stadt Oppeln 1863. 

Prawdopodobnie odpowiedź na to pytanie znajdziemy, gdy prześledzimy jego pobyt w Krakowie  i doznane tam przeżycia  w 1254 roku.

 

Wiadomo z historii, że ks. Stanisław ze Szczepanowa od 1072r. biskup krakowski w 1079r. męczennik z ręki króla Bolesława Szczodrego był kanonizowany 8 września 1253r. przez papieża Innocentego IV w Asyżu. W Polsce (ze względu na podział dzielnicowy kraju i bratobójcze walki) jego kanonizację i podniesienie relikwii ogłoszono dopiero 8 maja 1254 r.

Uroczystości kanonizacji odbyły się w Krakowie. Na pierwszej uroczystej mszy spotkali się: nuncjusz papieski - Opizo, arcybiskup gnieźnieński - Pełka, biskup wrocławski - Tomasz, biskup poznański - Bogusław, biskup litewski— Wit, biskup ruski - Gerard, biskup płocki - Andrzej i biskup krakowski - Prandota (organizator uroczystości).

 Obecni byli również książęta: Bolesław V - książę krakowski i sandomierski, Kazimierz - książę kujawski, Przemysław — książę wielkopolski, oraz Władysław I - książę opolsko- raciborski. Władysław uczestniczył także  podczas ekshumacji relikwii św. Stanisława w Krakowie. Po uroczystościach relikwiami świętego  obdarzono wszystkie znaczniejsze kościoły.

 

Przeżycia jakie doznał podczas  ekshumacji i podczas uroczystości związanych z wyniesieniem bp. Stanisława na ołtarze  kanonizacją, wywarły (moim zdaniem)  na księciu ogromne wrażenie i miały wpływ na to, że dopiero po powrocie w 1254r. z Krakowa, historia  zanotowała bogate dotowania i fundacje poczynione  dla kościoła  na jego opolsko- raciborskich włościach. A nasz, istniejący zapewnie już w 1260r. kościół w Cremchici uzyskał dochody z trzech wsi. Można przyjąć za pewne, że również obdarowano istniejący kościół  relikwiami św. Stanisława, które książę Władysław przywiózł z Krakowa. I od tego czasu, do dziś św. Stanisław bp. patronuje w naszej parafii.

 
Kolejny raz nazwa miejscowości pojawiła się 2 marca 1285 r. Wówczas, w toczącym się procesie na sądzie biskupim w Otmuchowie, wśród zebranych świadków, obok biskupa Thomasa, wymieniony jest proboszcz z Crempchicz o imieniu Klemens. Franciszek Idzikowski w swojej monografii "Geschichte der Stadt Oppeln 1863" podaje dodatkowo, że... "Biskup Thomas był również w roku 1285 w Opolu, kiedy to we Wrocławiu czuł się zagrożony ze strony księcia wrocławskiego Henryka IV (z powodu sporu) i w Wielki Czwartek w opolskiej kolegiacie święcił oleje".

Zagadkową informację można też  znaleźć w  "Alphabetisch-Statistisch Topographische Übersicht  aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte Der Königl. Preuß. Provinz Schlesien  Von Knie Verlag  Breslau  1830.
 W obszernym opracowaniu autor Johann G. Knie podaje," Chrzumtschütz to : Katolicka Parafia; Kirche erbaut  1093 ". 

 

 

 

 

     
Ważnym dokumentem długiej historii naszego kościoła w Chrząszczycach jest chrzcielnica kamienna datowana na XIII-XIV wiek, a dzięki staraniom ks. proboszcza Krystiana, przez naukowców z ASP w Warszawie pięknie odrestaurowana. Sama chrzcielnica (jak stwierdzili naukowcy z ASP), a dokładnie jej czara pochodzi z okresu pomiędzy przełomu  XIII i XIV w.  (rok 1380). Czara służyła za kropilenicę do 1919 roku, ustawiona w przedsionku starego kościoła na podmurówce cementowej w prawym narożniku tuż przy zachodnim portalu. Podczas budowy nowego kościoła wydobyta z podmurówki i po dorobieniu nowego trzonu postanowiono przywrócić jej  pierwotne przeznaczenie. Przed konserwacją chrzcielnica eksponowana była po prawej stronie nawy głównej przy prezbiterium, po konserwacji została ustawiona w prezbiterium
Nazwa osady  na przestrzeni wieków zmieniała się wielokrotnie: 1260-Cremchici, 1285 - Chremchiz, 1295 - Chrempchiczi,  Crempchicz. 1532 - Krzimpzytz. 1696 -Chrzombzitz, 1697 - Chrzambczycz, 1703 - Chrzambczitz, 1724 - Chromptschϋtz, 1738 Chrzambcicy, 1773 - Chrzambcicz, 1779 Chrzomtzitz, 1780 - Chrzamtzȕtz, 1800 - Chrzumczȕtz,  1830- Chrzumtschütz, ( Kȁferdorf - podaje: Johann Knie - 43 domy, 283 mieszkańców - 278 katolików, oraz 5  ewangelików), 1932 - Schönkirch, 1945 - Chrząszczyce.

 

W roku 1810 Kościół w Chrząszczycach urzędowo odłączony od kolegiaty w Oppeln (Opolu). Powstała samodzielna parafia a pierwszym proboszczem został ks. Szymon Jasik.
21 kwietnia, 1814r. na parafię spadła klęska żywiołowa - pożar w Złotnikach w zagrodzie Jana Grzyski przy pieczeniu chleba,  który z powodu niekorzystnego wiatru, od południa przeniósł się na zabudowania w Chrząszczycach i morze płomieni ogarnęło również kościół i cała świątynia się spaliła  (wg E. Szczuj Frankiewicz "Kościół Parafialny w Chrząszczycach") . Pożaru nie udało ani zlokalizować ani opanować; domy drewniane, w dodatku kryte słomą więc ogień przenosił się błyskawicznie.
Podczas pożaru uległa również zniszczeniu tablica kamienna  wmurowana w  fasadę kościoła  z wyrytą datą 1099, którą jak  twierdzą świadkowie, zdołano  odczytać dokładnie. Tu nasuwa się pewna wątpliwość porównując datę 1093 podaną przez Johanna Knie (wyżej). Różnica tylko 6 lat mało istotna, z pewnością jest to data wybudowania pierwszego kościołą w tym miejscu.
 
Ks Szymon Jasik tylko 4 lata proboszczował w nowopowstałej parafii, Pożar spowodował, że jego psychika i zdrowie tego nie wytrzymały, administrację przejął ks. kapelan Marx, który po interwencjach  u władz z pomocą rządową odnowił spalony kościół. Po nim ks. Józef Weidler, a w roku 1818 proboszczem  był ks. Józef Chrząszcz, który postarał się o ostateczną naprawę kościoła i  z ofiar parafian dobudował drugą boczną kaplicę. Ks. J. Chrząszcz zmarł w1825 roku.  Kolejni to: administrator ks. kapelan Pogorzela, Ks. Wawrzyn Szczepanik, Od 1825-1828 proboszczem był ks. dr teologii Andrzej Schafarczyk, zmarł w 1836. r.
Po jego śmierci proboszczem przez 48 lat zostaje  Ks. Joseph Jansky. Wybudował nową szkołę (1834), nową plebanię (1837), rozszerzył stary cmentarz (1839). 
Środkowe lata XIX wieku to również wielkie zmiany polityczne, uwłaszczenie chłopów, którzy teraz stają się właścicielami dzierżawionej ziemi. Rozwój przemysłu  poprawił standard  życia co spowodowało wyraźny przyrost demograficzny, również w naszej parafii pw. Św. Stanisława Bp.. Okazuje się, że dotychczasowy kościół dla 11 wiosek.  jest za mały. Do parafii w tym czasie należą (Chrząszczyce, Złotniki, Źlinice, Boguszyce, Chrzowice, Folwark, Górki, Domecko, Schimsdorf (Płucnik) Ochodze, Nowa Kuźnia
W 1867 ks. Jański rozpoczął starania i przygotowania do budowy nowego kościoła. Z projektu musiał jednak zrezygnować, ponieważ parafianie z Boguszyc i Źlinic (Złonic) postanowili wybudować swój kościół. Wybudowali go w latach 1869-1870 a urzędowo odłączyli się  dopiero po 17 latach w 1887 roku. Urzędowo (1889) odłączono również Ochodze i przyłączono do Komprachcic. Dla ks. Jańskiego utrata trzech wiosek to był cios, skończył w zakładzie św, Jerzego w Prószkowie gdzie 4 maja 1884 zmarł. Jego grób znajduje sie na naszym cmentarzu po lewej stronie głównego krzyża. Od 1883 parafią administrował ks. Kapelan Hoffman (jednocześnie w Boguszycach).

 
 W 1886 obowiązki proboszcza przejmuje ks. Tomasz Kulka, który po 27 latach, w 1913 r. przechodzi na emeryturę. Administraturę na krótko, przejmuje ks. Jan Piechota (urodzony w Chrzowicach). 

 na foto; ks. Tomasz Kulka 6 lipca 1911r. podczas 50 letniego jubileuszu kapłaństwa, foto: niżej  kościół w którym był przez 27 lat proboszczem.
 
Wnętrze starego kościoła zdobił  - a dziś kaplicy, nadal zdobi ołtarz z obrazem namalowanym przez Gillera w 1820 roku. Sam obraz jest bardzo wymowny i nawiązuje do historycznego przekazu jaki podał nam Wincenty Kadłubek. Król Bolesław sam wykonuje egzekucję na biskupie krakowskim - Stanisławie. Autor obrazu ubrał św. Stanisława w złotą szatę pontyfikalną, który stoi przy ołtarzu w czasie ofiary, kielich przykryty a w lewej ręce trzyma białą hostię. Prawa wskazuje krzyż. Twarz biskupa nie emanuje strachem przed  królem Bolesławem. Król z szablą w prawej ręce, rozkazująco podnosi lewą rękę - domaga się wyjaśnień - natychmiast. Jego czarny kontusz, okrągła czapka na głowie, zarozumiałość, zawziętość, a do tego trzy zbójeckie postacie w najbliższym otoczeniu, . Wszystko na ciemnym tle, bardzo sugestywnie oddaje historię śmierci męczeńskiej św. Stanisława
 
 
 
Rok 1914 - rozpoczyna się nowy etap w naszej parafii
 
13 stycznia 1914 r. Nowym proboszczem zostaje Ks. Henryk Kulik. Obejmując parafie był w sile wieku. Od razu podejmuje starania i przygotowania do budowy nowego kościoła. Taka inwestycja wymaga zgody władz, którą jak wszędzie, wtedy i teraz trudno przekonać. Ale to był rok 1914. Pokolenie naszych pradziadków urodzonych na przełomie XIX i XX wieku zostało wezwane do obrony cesarza, który wdał się w wojnę.  I Wojna światowa (1914 -1918), a zaraz potem Powstania Śląskie. W 1914 roku w sierpniu tylko z Folwarku powołano do wojska 49 osób zdolnych do noszenia broni, ilu w pozostałych miejscowościach naszej parafii ?- nie wiem, ale pewnie znacznie więcej. 
Opór władz, I wojna Światowa, Powstania Śląskie, to wszystko opóźnia rozpoczęcie budowy nowego kościoła.
Po 55-ciu lata od pierwszej inicjatywy (1867) ks. Josepha Janskygo,  

19 kwietnia 1920 r. Ks. Henryk Kulik poświęcił kamień węgielny pod budowę nowego kościoła.

 Na fundamentach starego kościoła, (fundamenty, którego datujemy   na  1260 rok),  słynny   Kickton  zaprojektował nowy kościół. Nowy, wielki w rozmiarach i piękny w architekturze, a co najważniejsze budując nowe zachowano stare.  Stary kościół pw. św. Stanisława wkomponowano bowiem  w nowy kościół. Pozostawiono gotyckie prezbiterium, które jako kaplica przylega do północnego ramienia transeptu i prezbiterium nowego kościoła. Murowany kościół pw. Św. Stanisława wzniesiono w wieku XIV, odnawiany w 1692r.

 Tu warto wspomnieć, że Arthur  Kickton (1881-1944) słynny niemiecki architekt (i nie tylko architekt), urodzony w Kwidzyniu jest autorem wielu znanych budowli. Jego autorstwa to kościoły: św. Barbary w Bytomiu, św. Piotra i Pawła w Opolu, Bethlehemkirche w Poczdamie i wiele innych.

  Budowa naszego kościoła trwała trzy lata i odbyła się bez wypadku.  Ale jeszcze w trakcie budowy (za zezwoleniem kurii arcybiskupiej we Wrocławiu), w samą wigilię Bożego Narodzenia 1921 roku ks. proboszcz Henryk Kulik w obecności organisty i służby kościelnej w godzinach popołudniowych poświecił budujący się kościół, a pierwszym nabożeństwem była pasterka. W 1922 roku zamontowano nowe organy.
7 października 1923 r. nowy kościół pw. MB Szkaplerznej i bp. Św.. Stanisława ,
 w Chrzumczϋtz
został przez  Kardynała
  Adolfa Bertrama
konsekrowany.
7 października 1923r.Oppelner Nachrichten” tak komentuje   Jego przyjazd do naszej parafii. (fotokopia pismo gotyk, obok łacińskie)

 

Die Einweihung der Kirche in Chrzumczütz.

 … Am Sonnabend genge 3:30 Uhr  nachmittags  traf  Se. Eminenz Herr Kardinal Adolf Bertram in Begleitung seines Geheimsekretärs, Dr Krause in Oppeln ein. Er wurde von einer Gruppe schmucker Radler und einer Anzahl geputzter Reiter  feierlich abgehold. In Gorek waren  3 Ehrenpforten errichtet und die Häuser festlich geschmückt. Kurz vor 5 Uhr hielt der Kirchenfürst am  Eingange des  Dorfes Chrzumczütz . Die Begrüßung erfolgte durch den Gemeindevorsteher Sowada in deutscher Sprache. In der Nähe der Kirche begrüßte der Orstgeistliche, Herr  Ehren Erzpriester -  ein Titel, der ihm wegen seiner Verdienste um den Kirchenbau verliehen wurde  -  Pfarrer Kulik den Herrn Kardinal, welcher den Gläubigen nach kurzer Ansprache im Gotteshause sakramentalen Segen erteilte. Genge Abend veranstalteten die Schulkinder der Parochie ihrem Oberhirten einen schönen Fackelzug. Auf der Pfarrei trug ein Schulmädchen Begrüßungsgedicht vor und Hauptlehrerr  Wiench  -  Dometzko überbrachte die Grüße der Lehrerschaft. Am Abend war der Kirchenvorstand auf die Pfarrei geladen worden.

 

           


w latach 30-tych XX wieku
w roku 1923 jeszcze w budowie
 
Uroczystości pogrzebowe 1931 rok  ks. Henryka Kulika
 

Po  śmierci ks. Henryka Kulika (29.04.1931) - na krótko administrację parafią  objął ks. Jerzy Joniec.

 
W roku 1931 do 1937,  proboszczem zostaje  ks. Franciszek Białas.  Sprowadził do parafii wikarego ks. Karola Juchę (1935-1937), a po nim wikariat obejmuje ks. Karol Brommer (1937-1941), późniejszy wikary w Zimnicach Wielkich, zamordowany przez sowieckich żołdaków w  styczniu 1945 r.

  

ks. Franz Xaver Biallas (1931-1937 proboszcz)

 
Od 1937 r. do1939 r. administratorem w naszej parafii  jest ks. Paweł Kulig.
17 października 1939r. proboszczem zostaje mianowany
 ks. Jan Skorupa
 fotografia w dniu obejmowania parafii.

Jemu parafia Domecko zawdzięcza swój kościół.
 
w grudniu 1945 ( lub styczniu 1946) parafię wizytuje administrator apostolski w Opolu ks. dr Bolesław Kominek późniejszy kardynał
 
Po śmierci ks. prałata Jana Skorupy (1980) proboszczem mianowany zostaje ks. Tomasz Szymała
 
Po przejściu ks. Szymały na emeryturę

 parafię w 1995 roku obejmuje ks. dr hab. Krystian Ziaja - do dziś
 
1923 - 2013
90 lat to dla człowieka sędziwy wiek, ale jeśli popatrzymy na nasz kościół od zewnątrz i wewnątrz, to każdy zmieni swoje zdanie. Ostatnie kilka lat to był gigantyczny wysiłek wielu ludzi, czas remontów napraw, renowacji, konserwacji, nie tylko fragmentów naszej świątyni, ale  każdy detal (jeśli wymiana całego dachu 2009 nad kościołem, tynków zewnętrznych łącznie z wieżą - można nazwać detalem, a malowanie wnętrza renowacja wszystkich ołtarzy i figur - zabiegiem kosmetycznym), to tu użyłem właściwego słowa.
 
Każdy szczegół został przez  fachowców doprowadzony do swojego pierwotnego wygładu. Tu pracowali nie tylko rzemieślnicy fachowcy od dachów i tynków, ale naukowcy od sztuki i historii kultury, a malowanie ołtarzy i figur powierzono artystom pędzla. Wszystkim należą się słowa uznania i podziękowania. Szczególne słowa uznania należą się jednak parafianom i wszystkich darczyńcom spoza parafii za wsparcie finansowe, ale nie tylko, bo wielu parafian  wiele godzin pracowało przy różnych pracach, których nie brakowało.
Każda inwestycja wymaga odpowiedniego wsparcia, ale z życia wiemy, jeśli zawiedzie organizacja to dopiero co zbudowany most trzeba rozebrać - bo grozi zawaleniem. Właśnie organizacja to zadanie wziął na siebie nasz proszboszcz  ks. dr hab. Krystian Ziaja i jemu mówimy
serdeczne "Bóg zapłać"
 
Od tego pamiętnego dnia:
 7 październik 1923r.
  w tym miesiącu  od
7 października 2013r. 
  zaczniemy liczyć ostatnią dekadę do 100 lat.
Ale w wigilię 6 października 2013r. o godzinie 11:00 w Chrząszczycach  świętować będziemy 90-ty Kiermasz.
 

Kiermasz (niem. Kirmes)  - Dzień poświęcenia Kościoła, który można porównać do przyjęcia przez człowieka sakramentu chrztu świętego. Dziecko ochrzczone staje się dzieckiem Bożym.  Budynek, poświęcony staje się kościołem, domem Bożym. 

Odpust.  - To dzień patrona każdego kościoła, odpowiednik ludzkich imienin.
 Kiermasz i odpust to dla każdego kościoła  dwa dni, mające szczególne znaczenie. Parafia Chrząszczyce należy do nielicznych wyjątków, mamy dwoje patronów: M.B. Szkaplerzna i Św. bp. Stanisław ze Szczepanowa. Świętujemy dwa odpusty i jeden Kiermasz. Powie ktoś; przecież macie tylko jeden kościół, widoczny nawet z daleka, a gdzie ten drugi?  Właśnie, kto przeczytał wszystko od początku dowiedział się  dlaczego nasza parafia jest wyjątkowa.
 
Przy opracowywaniu  strony korzystałem z informacji i fotografii:
śp. Jadwiga Gryc  Chrząszczyce- fotografie, oraz osobiste zapiski
Herman Wieszala Domecko - fotografie i informacje
Elżbieta Sobala Mikołów - fotografie i zapiski (ks. Bolesław Kominek)
Otylia Kania Folwark - fotografie
Jadwiga Poręba i Teresa Riemann  (obie z domu Skorupa) - Sowczyce , fotografie rodzinne
Maximilian Gogolok Górki - Chmielowice - fotografie
Archiwum parafialne Chrząszczyce
Rudolf Zmarzły - Folwark, informacje i foto własne archiwum
Edward Szdzuj Frankiewicz O.F.M. " Kościół Parafialny w Chrząszczycach"
Franz Idzikowski "Geschichte der Stadt Oppeln 1863
Johann Knie "

 wiadomości  ogólno dostępne www.wikipedia.

Wszystkie pozostałe materiały, które uzyskałem od moich internautów i znajomych wykorzystam przy opracowaniu historii "90 lat naszego kościoła" w terminie późniejszym

Na zakończenia tylko 4 fotografie, które ilustrują zmiany jakie zaszły na naszych oczach w czasie ostatnich 50-ciu latach

Święcenie pojazdów w naszej parafii (porównaj obrazki)
  rok 1958
 
rok 2012
Czy widzisz te zmiany! ?

przykład II
budowa nowego kościoła w Domecku 1958 i wymiana dachu Chrząszczyce 2009 r. (porównaj obrazki)        
   
rok 1958
 
25/04/2009r,
 
do zobaczenia na 90-tym kiermaszu (6/10/2013 godzina 11:oo) w Chrząszczycach
rudolf z folwarku
powrót
Odwiedzin ogółem: 006321 Odwiedzin dzisiaj: 1

Ilo osb on-line: 1