Trafnie badania historyków, którzy opisywali nam dawne dzieje, minione lata - ocenił T.P. Rutkowski.[1]... „Przełomowym osiągnięciem tych Instytutów (PRL) w historiografii było upowszechnienie wśród historyków metodologii marksistowsko – leninowskiej w postaci schematyzmu, dogmatyzmu, tendencji służenia celom pozanaukowym, dochodzącym aż do nieposzanowania prawdy historycznej”. W innym miejscu tego samego autora  czytamy: „Wiadomo już powszechnie o wszystkich ujemnych następstwach wypaczeń, o ich szkodliwości, wpływie jaki wywarły takie objawy, jak schematyzm i dogmatyzm w ujmowaniu procesu historycznego, jak koniunkturalizm, uproszczenia, metody przemilczania lub naginania faktów historycznych do określonych tendencji politycznych, nierzadko przejawy odbiegania od prawdy historycznej”. Proces odwracalny potrwa pewnie tak samo długo, a może i dłużej, tym bardziej, że przedmiot w szkole zwany: „historią”, ma dziś marginalne znaczenie.

Wprowadzenie  

Ostatnio po: „Solidarności”, po upadku „muru berlińskiego”, „gestach w Krzyżowej” i zmianach politycznych jakie nastąpiły po roku 1989, w różnych mediach zaobserwować można zmiany jakościowe w informacjach o naszych dziejach. Zmiany, które dotyczą historii oraz wyraźnie - inną interpretację odkryć w archeologii, które mają miejsce w ostatnich latach, podczas budowy nowych dróg. Szczególnie autostrad, gdzie wykopy są głębsze a osobą towarzyszącą jest archeolog - zwykle młodszego pokolenia. Jego wprawne oko widzi dziś nieco inaczej nowe odkrycia, inaczej też klasyfikuje znaleziska.

  Artefakty, w tym liczne bogate skandynawskie importy znajdywane w najstarszych warstwach kulturowych na obszarach, gdzie do tej pory lokowano głównie osady Słowian wzbudzają wielkie zdumienie. Nowe odkrycia w okolicach Koszalina - pochówek łodziowy,  w Łubowie koło Ostrowa Lednickiego -cmentarzysko, topory i miecze ,  w Blichowie, Turowie i Płocku-ślady wikińskich militariów.  Wszystkie te znaleziska stają się przedmiotem gorących dyskusji między badaczami średniowiecza. Część z nich uważa, że takie pochówki w grobach komorowych to typowe dla arystokracji skandynawskiej, dając jednocześnie do zrozumienia, że rodowej siedziby Piastów trzeba będzie szukać od nowa.

 Badania związane z nowymi odkryciami wciąż trwają, odnalezione bogate groby z licznymi skandynawskimi analogiami, wciąż nasuwają nowe pytania: dlaczego nasi przodkowie - Słowianie byli aż tak bogaci? Te pytania zmuszają historyków, szczególnie autochtonistów do zweryfikowania dotychczasowych poglądów na historię tej ziemi.

 Przypuszczam, że wielu już się zweryfikowało i czeka na zmianę klimatu politycznego, aby się do tego przyznać. Nieliczne z ostatnich lat odważne publikacje, przez wielu traktowane jeszcze jako obrazoburcze – występujące przeciwko ustalonemu porządkowi rzeczy, można na naszym księgarskim rynku już znaleźć, Pytając – kim był Mieszko - Kim byli jego przodkowie i jego potomkowie.

  Każdy w tym temacie może mieć swoje zdanie. Warto jednak poświęcić trochę czasu naszym przodkom żyjącym na tej ziemi w okresie VIII do XI wieku, czyli początki narodzin Państwa Piastów opisane przez Galla Anonima. Bo to Gall  napisał pierwszą naszą historię, której uczymy się do tej pory w szkole.

 Do tego tematu musimy podejść bez emocji. Należy dokonać porównania  z okresem historycznym, który pokrywa się z dobrze znaną i udokumentowaną w licznych źródłach "Epoką Skandynawskich Wikingów". Poznać historię ludów, naszych północnych sąsiadów, żyjących na skalistych wybrzeżach skandynawskich w początkach średniowiecza.

  W szkole o ludach, które miały wielki wpływ na historię i kształt całej ówczesnej Europy, o Normanach,  nie wspomina się wcale  lub traktuje marginesowo. O Prasłowianach w dorzeczu Odry i Wisły, o sąsiadach na wschodzie, zachodzie i południu  mamy opasłe księgozbiory a o północnych  sąsiadach - prawie nic.

Epoka Wikingów od VIII do XI wieku.

  Epoka Wikingów (793-1066) pokrywa się z czasem narodzin Państwa Polan, gdy na kartach historii pojawiają się  informacje o pierwszych Piastach Mieszko i jego syn Chrobry. Historia w tym okresie  odnotowała wielką aktywność ludów zamieszkujących tereny Skandynawskie (Szwecja Norwegia, Dania) nazywają tę okres historii średniowiecza jako: „Burza Normańska”-"Furia Ludzi Północy" - „Epokę Wikingów”.

 Bandy Normanów (znani też jako: Wikingowie, Waregowie, Ascomanni) na swych drakkarach, łodziach, w których mogło pomieścić się 120 wioślarzy, zdolnych do żeglugi na oceanach i płytkich rzekach -ruszyło na podbój świata. Powodów było wiele.

 Ciężkie warunki życia na skalistej Skandynawii, przeludnienie, brak dostatecznej ilości ziemi nadającej się pod uprawę, zmiany klimatyczne, bezwzględne walki wewnętrzne o przetrwanie pomiędzy plemionami - więc odważniejsi wyruszyli na "wiking" - czytaj: rozbój.

  Drakkara wikinga była tym samym co koń dla rycerza w średniowieczu. W tekstach późniejszych stwierdzenie - wyruszyć na viking - oznacza udział w wyprawie łupieżczej lub piractwie.

 W Europie dopłynęli wszędzie.  Dla jej mieszkańców przez trzy stulecia byli wielkim utrapieniem, opisani przez kronikarzy  jako okrutni i żądni łupów najeźdźcy. Grabili, mordowali, uprowadzali w niewolę kobiety i mężczyzn, a pojęcie miłosierdzie i inne cnoty były im obce. Zawsze pojawiali się bez ostrzeżenia, pozostało jednak wiele śladów, że prowadzili także osiadły tryb życia.   Na nowych terenach gdzie nie napotykali zdecydowanego oporu zakładali typowo rolnicze osady, ale są też  założycielami trwającymi do dziś, kilku państw  w Europie.

 Przede wszystkim w okresie ich ekspansji (VIII-XI w) - stanowili postrach dla mieszkańców Europy. Okres ich najazdów przeszedł do historii jako czas normańskiej furii a w kościołach i klasztorach  chrześcijańskiej Europy  modlono się:  "od furii Normanów zachowaj nas Panie".

  Najcenniejszym łupem było dla nich zawsze  „stado” upolowanych niewolników, których na licznych targach w ważniejszych miastach średniowiecznej Europy mogli sprzedawać arabskim kupcom. O takim targu w Pradze, – nam najbliższym, dowiadujemy się czytając „Żywot św. Adalberta” (św. Wojciecha).

 Wikingowie byli wszędzie. W Europie rozlewali się po kontynencie pozostawiając po sobie zgliszcza., na Islandii, Grenlandii w Afryce i jako pierwsi (na długo przed Kolumbem) w Ameryce.  Niedościgli żeglarze waleczni wojownicy , gdzie tylko istniała możliwość pływania, nawet na płytkiej wodzie żądni łupów dopłynęli. Normanowie duńscy i norwescy a także dawni mieszkańcy dzisiejszej Szwecji, głównie z powodu braku terenów i przeludnienia, podejmowali dalekie wyprawy.

 Trzeba jednak zaznaczyć, byli też odkrywcami, przedsiębiorczymi  kupcami, znane nam najbliższe faktoria kupieckie: Wolin, Truso (dziś Elbląg). Na kilka wieków zdominowali europejski handel, na stałe zasiedli  wiele obszarów dzisiejszej Europy a jak wspomniano wyżej - dając początek nowym państwom europejskim.

Kilka  znanych ważniejszych miejsc gdzie Wikingowie odcisnęli swoje piętno.

 Pierwszy odnotowany na kartach historii napad, to klasztor na wybrzeżach Anglii  w roku 793,  Według tradycji historycznej (793) uznany  za początek epoki Wikingów. Na wyspie Lindisfarne ponad 100 lat żyli w spokoju i ascezie mnisi. Gdy w miesiącu czerwcu (793) mieszkańcy klasztoru na horyzoncie dostrzegli długą dakkarę otaklowaną w czworokątne żagle nie spodziewali się uzbrojonych w topory bojowe wojowników z Północy, jednak tego samego dnia, klasztor i jego mieszkańcy przestali istnieć.

 Dwieście lat później  (X/XI w.) Wikingowie Anglię zdołali opanować niemal w całości tworząc własne królestwo, którego królem (ok. 995-1035) był Kanut Wielki. Warto zaznaczyć, że matką Kanuta była córka Dobrawy - czyli siostra znanego skąd inąd  Bolesława Chrobrego, księżniczka o imieniu - Świętosława (Sygryda vel Gunhilda)[2]  - Świętosława,  popularnie  nazywana  matką królów.

  W roku 845 Sekwana dopłynęli do Paryża, który oczywiście  zrabowali.

 Do Rzymu, też na dakarkach dopłynęli, gdzie dzięki papiestwu (Benedykt VIII, 1012-1024) zostali najemnikami w walce z cesarstwem bizantyjskim a kiedy u boku papieża  zapuścili w Italii korzenie, przestali być rzezimieszkami  do wynajęcia,  z własnymi ambicjami zaczęli stawać się hrabiami. Pierwszy król Sycylii wiking - Roger II (1095-1154)  syn Guiscarda z dynastii normańskiej.

 Wikingowie głównie bogacili się na  handlu niewolnikami, najczęściej byli to jeńcy chrześcijańscy i Słowianie. Niektórzy niewolnicy zabierani byli do Skandynawii, do ciężkich robót budowlanych i na rolę, lecz większość w IX i X wieku była sprzedawana za srebro (dirhemy) do krajów arabskich nie tylko na targu w Pradze[4].

.Mimo swej zadziorności potrafili też przykładnie współżyć z innymi pokonanymi nacjami. W X wieku tworzyli najbardziej dynamiczną populację w Europie.

 O pobycie Wikingów między Odrą a Wisłą, gdzie było im najbliżej w oficjalnej  literaturze znajdziemy niewiele. A jeśli już byli, to tylko na służbie w drużynach słowiańskich Piastów – Mieszka I oraz jego syna  Chrobrego. Trudno będzie dziś archeologom udowodnić, że przyczynili sie również do powstania pierwszego grodu na skandynawski wzór na Ostrówku w Opolu, bo w latach 50-tych ubiegłego wieku w tym właśnie miejscu (ze względów politycznych na przekór archeologom) wybudowano amfiteatr.

  Początek rozpraw naukowych o pochodzeniu Mieszka I vel Dagome i obecności normańskich Waregów w jego bezpośrednim otoczeniu, wiążą się z odnalezieniem w XVIII stuleciu w zbiorach Biblioteki Watykańskiej dokumentu Dagome Iudex[5].

  Moc sprawcza tego dokumentu, sporządzonego prawdopodobnie w roku 991, mająca wartość dowodu sądowego, jak twierdzą niektórzy, jest podstawą świadczącą o granicach państwowości polskiej. W "granicach" tego dokumentu znajduje się również dzisiejszy Śląsk.

Aby uświadomić, mieć pełny obraz i zrozumieć dalsze, po  991 roku, -  losy Śląska,  trzeba koniecznie o dwa wieki w czasie cofnąć się .

Henryk Samsonowicz[7].

 […].Jak pisał jeden z wybitnych uczonych europejskich Henri Pirenne – gdyby nie było Mahometa i imperium kalifów opartego na niewolnikach – nie byłoby Karola Wielkiego. Dodajmy: i naszego Mieszka. Prastara Polska wyrosła na eksporcie żywego towaru. Źródło: Archiwum Polityka nr 2440 / 2004-02-21)

 Dziś wiemy, że  towar eksportowy, który był najbardziej  atrakcyjny dla obcych kupców, a zarazem zapewniał godziwy zysk sprzedającym, to byli niewolnicy, a szczególnie cenione przez muzułmanów były  saqalibskie (słowiańskie) dziewczęta, które osiągały najwyższe ceny.  Za niewolników Arabowie płacili dirhemami, monetami srebrnymi bitymi w mennicach Samanidów [8], których najwięcej z X w. archeolodzy znajdują na obszarach Europy północnej w tym bardzo dużo pomiędzy Odrą i Wisłą na terenach dzisiejszej Polski.

Niewolnicy Słowian we wczesnym średniowieczu.

 Obraz przedstawiający scenę z targu niewolników na Bliskim Wschodzie

 na który trafiali słowiańscy brańcy (źródło: Otto Pilne 1930 wikipedia)

 Handel niewolnikami wydaje się nam być czymś obrzydliwym, niechrześcijańskim. Tak też odczuwał to święty Wojciech (Adalbert) z rodu Sławnikowiczów [9], który protestował przeciw sprzedawaniu chrześcijan na praskim targu w Czechach. Znany jest jego spór w obronie chrześcijańskich niewolników wysyłanych do krajów muzułmańskich przez księcia Bolesława I z rodu  Przemyślidów.

 To brzmi obrazoburczo, ale pierwsza Polska księżna Dobrawa, żona Mieszka  wywodziła się właśnie  z tej, najbardziej cynicznej i brutalnej w tej części Europy dynastii. Ojciec księżnej, Bolesław I Okrutny, jak wiemy zabił rodzonego brata (św. Wacław +935), by przejąć tron, a jej babka Drahomira zamordowała swoją teściową św. Ludmiłę matkę Wratysława I, by zgromadzić  władzę w swoich rękach.

 Zaś konflikt, który między dwoma czeskim rodami wywołał  Św. Wojciech,  brat Dobrawy   Bolesław II  z Przemyślidów zwany też "Pobożny" -zakończył rzezią, mordując czterech z sześciu  braci Wojciecha (995).  Śmierci uniknęli najstarszy oraz najmłodszy z rodu Sławnikowiczów,

 Św. Wojciech (Adalberg bp. Pragi - sakra bp. 983 ), został wcześniej zmuszony do opuszczenia diecezji, uratował się ucieczką i to uchroniło go od śmierci, którą jednak kilka lat później znalazł jak Apostoł Prus będąc gościem Bolesława Chrobrego.

 Benedykt Zientara[10] […] Brutalność raziła tylko pięknoduchów rodzaju św. Wojciecha; nic też dziwnego, że czeski święty nigdzie nie mógł zagrzać miejsca.

  Według legendy tułał się również w naszym Opolu, a w roku 997 jako apostoł Prusów w okolicach Truso (dzisiaj Elbląg) zakończył swoje życie - został zamordowany. Na kartach historii, Jako męczennik chrześcijański,  kanonizowany w 999 r. w Rzymie przez papieża Sylwestra II.

 Wiosną roku 1000  Sancti Imperator Romanus -cesarz Świętego Cesarstwa Rzymu Otton III, odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciech w Gnieźnie, gdzie zostały pochowane  doczesne szczątki męczennika wykupione od pogańskich Prusów za złoto w cenie wagi, przez Bolesława Chrobrego.  Podczas tego uroczystego zjazdu  cesarz Otton III w imieniu papieża  utworzył pierwsze arcybiskupstwo dla państwa Polan, w Gnieźnie.

Kronikarz Gall wspomina: Albowiem na przybycie cesarza przygotował przedziwne wprost cuda. [..] Zważywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo cesarz rzymski zawołał w podziwie: Na koronę mego cesarstwa, to co widzę większe jest niż wieść głosiła. [....] A cesarz mianował go bratem - współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem - sprzymierzeńcem narodu niemieckiego.

Śląsk w orbicie Państwa Polan

 Od 915 do 990 roku Śląsk znajdował się pod berłem czeskim  księcia Bolesława II Pobożnego (972-999). W roku 990 książę Polski Mieszko I przy pomocy cesarza niemieckiego Ottona III zbrojnie zdobywa Śląsk i aż do 1038 roku znajduje się on w rękach Piastów: Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II. Chrześcijańska słowiańszczyzna, po ustaleniu nowych granic w roku 990 z Czechami, już po chrzcie Mieszka I (966), dalej stanowiła ważne źródło pozyskiwania niewolników. Wszystkie kwestie dotyczące dawnych Słowian znane są nam tylko szczątkowo - na tyle, na ile źródła pisane i odkrycia archeologiczne pozwalają rekonstruować świat naszych przodków.

                             Mapa Źródło polmap.pl

 Ogromne profity z handlu niewolnikami wzmagały konkurencję między grupami, które organizowały się by przejąć kontrolę nad szlakami handlowymi w sąsiednich plemionach. Tak zorganizowane grupy były podstawą by stworzyć państwo. Zakupionych na Słowiańszczyźnie niewolników handlarze żydowscy wywozili głownie na dwory kalifów   Handel niewolnikami załamał się dopiero po XIII wieku wraz z rozwojem struktur kościelnych i zmianą stanowiska samego Kościoła do niewolnictwa.  Do tego czasu stanowił jednak dochodowy biznes, a  „Europę zbudowano na słowiańskich niewolnikach”

Każde pokolenie próbuje ze skąpych znanych źródeł pisanych i odkryć archeologicznych, rekonstruować początki Państwa Polan, znaleźć  odpowiedź na pytanie co prawda co fałsz. Jaki wpływ w tej budowie mieli Normanowie z Północy?

Jedna z nich mówi, że Skandynawowie pozostawali w partnerskich układach ze Słowianami, zapewne wspomagając ich swoim doświadczeniem. Mogli np. być najemnikami należącymi do drużyny książęcej.

Skąd więc w X wieku na ziemiach Wielkopolski pojawił się bardzo bogaty „Król Północy” o którym wspomina w swoich zapiskach Ibrahima ibn Jakuba - dowodzący potężną, jak na tamte czasy, 3000 tysięczną dobrze uzbrojoną armią?

Tezy i antytezy stawiane przez naszych uczonych historyków są rozbieżne, wymagają głębokiej refleksji. Nadal bezmyślnie powtarzamy te stare XIX-wieczne i z początku XX wieku poglądy, utrwalone w naszej świadomości w czasach PRL, mówiące o wielkim trudzie integracyjnym rodziny Piastów.

Gall Anonim XI/XII w.[12]; pisze:

Początek państwu Polan dał zwykły kmieć, pracowity Piast Kołodziej.

Nim nasi przodkowie Słowianie przyjęli wiarę chrześcijańską, grodem w Kruszwicy władał okrutny książę Popiel którego zjadły myszy. Śmierć ucieszyła wszystkich mieszkańców, a na jego miejsce wybrali spokojnego kmiecia - pracowitego Piasta Kołodzieja.

Syn Kołodzieja Piasta i matki Rzepichy dał początek dynastii, która wprowadziła Słowian zamieszkujących między Odrą i Wisłą do chrześcijańskiej Europy i panowała nad nimi przez kilka długich wieków.

Badacze wciąż próbują zrozumieć baśniową opowieść o Piaście i Popielu. Wiele wskazuje na to, że jej autor, Gall Anonim - nie znamy nawet jego imienia, na dworze Krzywoustego był propagandystą a kronikę pisał na zamówienie.

Jak było naprawdę?  Warto poczekać na naukową weryfikację nowych dokumentów archeologicznych, które aktualnie wysuwają się przed szereg - naszego pierwszego kronikarza. Warto poczekać z wnioskami bo najbliższa przyszłość może wykazać, że Coś, co uznawano za pewnik, potwierdzony  przez skąpe  źródła historyczne -  upada z łoskotem w konfrontacji z dzisiejszą archeologią.