Bez tytułu 1


W połowie drogi
pomiędzy Folwarkiem a Chrząszczycami
2 październik 2016
powrót
 
Nie wiem dlaczego Wielkou i MaÅ‚ou Pyska  -  dwie nazwy tego samego potoku dzielÄ…ce administracyjnie tereny przynależne do czterech soÅ‚ectw. Wielkou Pyska dzieli soÅ‚ectwa Folwark poÅ‚udniowy - od Chrzowice z północy,  MaÅ‚ou Pyska soÅ‚ectwo Górki - ChrzÄ…szczyce.  Mniej wiÄ™cej w poÅ‚owie potoku "Pyska" z prawej strony oddziela  soÅ‚ectwa Chrzowice zachodnie od ChrzÄ…szczyc poÅ‚udniowych , zaÅ› po lewej stronie potok  oddziela administracyjnie Folwark zachodni od Górek wschodnich.  Potok Pyska swój bieg koÅ„czy w Å›rodkowej części Folwarku zasilajÄ…c potok Modrza, która w Winowie zasila rzekÄ™ OdrÄ™. Ten podziaÅ‚  ziemi przynależnej do czterech soÅ‚ectw istniaÅ‚ już od kilku wieków. Można domniemać, że siÄ™ga poczÄ…tków XV wieku.

 Wiemy, że po Å›mierci ostatniego Piasta ( Jan II Dobry zmarÅ‚ w 1532r bez potomstwa i nasze ziemie staÅ‚y siÄ™ wÅ‚asnoÅ›ciÄ… Jerzego Hohenzollerna - postawÄ… byÅ‚ ukÅ‚ad pomiÄ™dzy Janem i Jerzym o wzajemnym dziedziczeniu). Zarówno Jan jak i Jerzy byli lennikami króla Czech, jemu pÅ‚acili podatki. Król Czech Ferdynand I Habsburg nie uznaÅ‚ tego testamentu i zbrojnie zajÄ…Å‚ Opole. Do miasta przysÅ‚aÅ‚ 1000 uzbrojonych i przejÄ…Å‚ na wÅ‚asność bardzo bogate (kroniki podajÄ… ogromne) skarby, zgromadzone przez ksiÄ™cia Jana Dobrego na zamku Ostrówek, a ksiÄ™cia Jerzego Hohenzollerna wypÅ‚aciÅ‚ i przydzieliÅ‚ mu kawaÅ‚ek ziemi na dolnym ÅšlÄ…sku. Tu warto zaznaczyć, że  100 lat później gdy rodzina Hohenzollernów urosÅ‚a do europejskiej potÄ™gi, król Fryderyk I upomniaÅ‚ siÄ™ o nasze ziemie powoÅ‚ujÄ…c sie na ukÅ‚ad Jana i Jerzego w wyniku czego  doszÅ‚o do wojny pomiÄ™dzy Habsburgami i Prusami. Wojna zakoÅ„czyÅ‚a siÄ™ zwyciÄ™stwem Prus, a nasi pradziadowie w 1742 roku stali  siÄ™ Prusakami
 
Tak krótka wzmianka historyczna byÅ‚a potrzebna, bo gdy po Å›mierci Jana (1532) ziemie Opolskie staÅ‚y siÄ™ wÅ‚asnoÅ›ciÄ… juz wtedy cesarza  Ferdynanda I, nasi pradziadowie z poddanych królowi Czechów stali siÄ™ teraz poddanymi cesarza Austrii i byli  Austriakami. Dla ciekawoÅ›ci.
 W miÄ™dzyczasie w latach od  1532 do 1742  - ÅšlÄ…sk staÅ‚ siÄ™ Å›rodkiem pÅ‚atniczym. Cesarz daÅ‚  ÅšlÄ…sk w zastaw za dÅ‚ugi  królom Polski (1645 - 1655) a nastÄ™pnie  królom WÄ™gierskim (1655-1666). Królowa WÄ™gier Izabella księżna na ZÄ…bkowicach i ZiÄ™bicach oraz pani Opola, w którym mieszkaÅ‚a przez jakiÅ› czas).  
I wÅ‚aÅ›nie w tym czasie (1556) cesarz austriacki Ferdynand I wÅ‚aÅ›ciciel ziemi opolskiej kazaÅ‚ spisać urbaria w których znajdziemy (pierwsze na kartach historii)  nazwiska mieszkaÅ„ców Vorwerckh, Gorreck, Chrzumtzűtz i Krztowitz. Z tych zapisków wynika, że potok Wielkou i MaÅ‚ou Pyska już istniaÅ‚, a podziaÅ‚ ziemi do dziÅ› funkcjonuje wedÅ‚ug dawnego podziaÅ‚u administracyjnego.
 
Z  prawej strony potoku Pyska mamy od wieków drogÄ™ Å‚Ä…czÄ…cÄ… wieÅ› Folwark z parafiÄ… ChrzÄ…szczyce. Mniej wiÄ™cej w jej poÅ‚owie znajduje sie odcinek, któremu nasi pradziadowie nadali nazwÄ™ MaÅ‚ou Pyska. MaÅ‚a Pyska prawdopodobnie dlatego, że w granicy administracyjnej północ - poÅ‚udnie istniaÅ‚ (jeszcze za moich czasów)  maÅ‚y strumyk, którym spÅ‚ywaÅ‚y wody z Kalbrunowej Góry, gdzie znajdowaÅ‚o siÄ™ również źródÅ‚o zasilajÄ…c potok Pyska, dlatego drugi odcinek jest znacznie gÅ‚Ä™bszy.
 
 MaÅ‚ou Pyska to koryto o gÅ‚Ä™bokoÅ›ci okoÅ‚o 1,5 m, natomiast Wielkou Pyska ma koryto znacznie gÅ‚Ä™bsze siÄ™gajÄ…ce miejscami 3 metry.  Północny stok Kalbrunowej Góry (182 m npm), tam gdzie po zachodniej stronie istniaÅ‚o źródeÅ‚ko  ma też udokumentowane ciekawe archeologicznie znaczenie. W latach pięćdziesiÄ…tych ubiegÅ‚ego wieku, gdy robiono odwierty geologiczne w celu identyfikacji zasobów zÅ‚oża dla przyszÅ‚ej kopalni, na stoku natrafiono na źródÅ‚o. Robotnicy przez kilka dni nie mogli opanować strumienia wody)
Pole zaznaczone czerwonym kółeczkiem Małou Pyska
Pole zaznaczone zielonym kółeczkiem starożytna osada

W 1937 roku odkryte przez Pana Niedworok  punkt osadniczy z okresu wpÅ‚ywów rzymskich III w n.e, fragmenty ceramiki, oraz punkt osadniczy z okresu Å›redniowiecza z fragmentami ceramiki. WiÄ™cej informacji znajdziemy w " Altschlesische Blatter" z roku 1937 zeszyt 5-6 strona 168. (DostÄ™pne mikrofilmy w Bibliotece Wojewódzkiej w Opolu),  oraz GodÅ‚owski "MateriaÅ‚y Starożytne i wczesnoÅ›redniowieczne" tom II  1972 strona 345.
rok 300 n.e.
W okolicy tego zielonego koÅ‚eczka (pod KalbrunowÄ… GórÄ… ) mieszkali starożytni Folwarczanie. Jeszcze nie SÅ‚owianie, prawdopodobnie konglomerat celtycko- germaÅ„ski, znani jako plemiona  Lugiów. Tych zielonych kółeczek można narysować wiÄ™cej w okolicy Folwarku i Chrzowic - dane znajdziecie  w UW w Opolu wydziaÅ‚ archeologii. Ale teraz interesuje nas tylko Pyska.
 
Potok Pyska a obok historyczna droga z Folwarku do ChrzÄ…szczyc. Droga polna, gdy padaÅ‚ deszcz trudno byÅ‚o mijać kaÅ‚uże peÅ‚ne wody, podÅ‚oże gliniaste, wiÄ™c woda staÅ‚a zawsze kilka dni - zimÄ… zasypana  Å›niegiem - nikt nie odÅ›nieżaÅ‚. Ale te czasy pamiÄ™tajÄ… już tylko wczeÅ›niej urodzeni mieszkaÅ„cy. TÄ… drogÄ…  od kilku wieków nasi przodkowie chodzili do koÅ›cioÅ‚a parafialnego na nabożeÅ„stwa, na naukÄ™ religii, w grudniu na poranne roraty, a w nocy na pasterkÄ™. Do Å›lubu jeździÅ‚o siÄ™ kolasÄ…, zmarÅ‚ych na cmentarz eksportowano na furmankach,  w latach późniejszych stosowano karawan. W latach trzydziestych ubiegÅ‚ego wieku, gdy rower już byÅ‚ dostÄ™pny dla zamożniejszych, wielu korzystaÅ‚o z tego Å›rodka transportu.  Ale wiÄ™kszość pokonywaÅ‚o tÄ… drogÄ™ per pedes czyli na wÅ‚asnych nogach.  
WÅ›ród mieszkaÅ„ców funkcjonowaÅ‚a też Å›wiadomość, że ...w MaÅ‚ej Pysce straszy... nigdy nie mogÅ‚em zrozumieć że w maÅ‚ej  - dlaczego w Wielkiej Pysce nie straszy.

 PamiÄ™tam gdy jako dzieci w godzinach wieczornych wesoÅ‚o rozbrykani wracaliÅ›my przechodzÄ…c krótki odcinek drogi w  MaÅ‚ej Pysce - gÄ™sto zaroÅ›niÄ™tej krzewami dzikiej róży i tarniny oraz kilka dziko rosnÄ…cych brzózek, wÅ›ród których staÅ‚a i do dziÅ› stoi maÅ‚a pamiÄ…tkowa kapliczka z obrazkiem - zawsze na chwilÄ™ wÅ›ród nas zapanowaÅ‚a  niesamowita cisza. Obok kapliczki przechodziliÅ›my w napiÄ™ciu i milczeniu.
 ZdarzaÅ‚o siÄ™ czasem, że gdy przechodziliÅ›my... nagle pojawiÅ‚ siÄ™ straszliwy szum!.... wtedy caÅ‚a grupa podrywaÅ‚a siÄ™, żeby biegiem jak najszybciej minąć to miejsce.  Jako dzieci nie znajdowaliÅ›my wytÅ‚umaczenia, wiedzieliÅ›my tylko, że tu czasem straszy.  Ponieważ nie byÅ‚ to pojedynczy przypadek wiÄ™c wiara, że w MaÅ‚ej Pysce czasem straszy  byÅ‚a powszechna i spokojnie akceptowana.
Z tym miejscem zwiÄ…zane jest jeszcze jedno historyczne zdarzenie, o którym opowiedziaÅ‚a mi sp. Otylia Kulik z domu Buhl (ps.  Oti Sowikowa)
W XIX i XX wieku na Przewróciu (Za stawem) mieszkaÅ‚a rodzina Buhl. W maju 1874 roku Johan, syn Franciska z Komprachcic poÅ›lubiÅ‚ JohannÄ™ SÅ‚owik i zamieszkali  w maÅ‚ym domku na Przewróciu w Folwarku. UrodziÅ‚o im sie szeÅ›cioro dzieci.
W roku 1875 Johan - pracował w kopalni Lipiny na Górnym Śląsku i zginął śmiercią górnika.
W roku  1880 Franciszek - zmarÅ‚ w zakonie jako braciszek Michael 21 wrzeÅ›nia 1924r. w Cieszynie z powodu ostrego zapalenia wyrostka. MiaÅ‚ 44 lata.
W roku 1883 urodziła się córka Maria - zmarła 15 września 1907 r. jako siostra zakonna - Celista. Miejsce pochówku nieznane.
W roku 1884 urodziła się druga córka Franciszka - również zakonnica dalszych danych brak
 
W roku 1887 23 sierpnia urodziÅ‚ siÄ™ Józef. - MieszkaÅ‚ w Folwarku - kawaler. MiaÅ‚ jednak dziewczynÄ™ w Domecku. CzÄ™stÄ… jÄ… odwiedzaÅ‚ i zazwyczaj późnÄ… porÄ… wracaÅ‚  przez ChrzÄ…szczyce - dalej drogÄ… przez  PyskÄ™ do domu w Folwarku. PrzechodzÄ…c obok MaÅ‚ej Pyski - stojÄ…ca przy drodze maÅ‚a brzózka ugięła siÄ™ i zagrodziÅ‚a mu drogÄ™. PróbowaÅ‚ pokonać przeszkodÄ™ i w tym momencie  usÅ‚yszaÅ‚ gÅ‚os: "Pójdziesz na wojnÄ™ i od pierwszej kuli zginiesz". Po powrocie do domu opowiedziaÅ‚ o tym zdarzeniu mÅ‚odszemu bratu Aloisowi (*1891) i pozostaÅ‚ym osobom w rodzinie. To byÅ‚o okoÅ‚o roku 1912, miaÅ‚ wtedy 25 lat. O I Wojnie Åšwiatowej jeszcze nikt nie sÅ‚yszaÅ‚ i wszyscy o tym zdarzeniu szybko  zdążyli zapomnieć.
Dwa lata później, kiedy siÄ™ powoli szykowaÅ‚ do Å›lubu z pannÄ… z Domecka - 1 sierpnia  1914 roku Austro-WÄ™gry wypowiedziaÅ‚y wojnÄ™ Serbii.
W naszej folwarskiej kronice czytamy: "W pierwszych dniach sierpnia 1914 roku do naszej cichej spokojnej gromady dociera ta wiadomość. W kapliczce dzwoni dzwon, posłaniec rozlepia plakaty. Jeden plakat przy karczmie, pozostałe na rogach ulic. Wiadomość rozchodzi się lotem błyskawicy od domu do domu. Płacz kobiet i śmiertelny spokój mężczyzn - strach".

Od razu zostali powołani do wojska:
 
  1. Pionier, Josef Sadlo
  2. Infanterist,  Alois Buhl    ( Stary Sowik ur. 1891)
  3. Luftschisser, Stanislaus Smolin
  4. Reserwe Unteroffizier, Josef Buhl ur. 1997 (brat Aloisa)
  5. Reserwe, Bernhard Chudalla
  6. Reserwe, Franz Lakotta,
  7. Reserwe, Johann Kochanek,
  8. Reserwe, Peter Kornek  (ojciec Eryka Kornek),
  9. Reserwe, Johann Gisa,
  10. Reserwe, Thomas Kurpiers
11. Reserwe, Thomas Kornek,
12. Reserwe, Ignatz Kornek,
13. Landwer  Halbbauer, Stanislaus Smolin,
14. Landwer  Heusler, Josef Zmarsly
15. Landwer  Heusler, Franz Kornek
16. Landwer, Josef Broj
17. Landwer, Jakob Kornek
18. Landsturm, Paul Langosch
19. Landsturm, Johann Kittel
20.Landsturm, Josef Lazik  
21. Landsturm, Franz Kornek.
   
Do koÅ„ca sierpnia brakowaÅ‚o jeszcze kilka dni - a do rodziny nadeszÅ‚a wiadomość: Unteroffizier  Josef Buhl  gefalen+22. Sierpnia 1914 pod Rossignal (Francja) - polegÅ‚ jako bohater walczÄ…c za naszego cesarza Wilchelma.
Rodzina przypomniała sobie wtedy o tym proroctwie zagiętej brzózki i w tym miejscu postawiła kapliczkę drewnianą, która do dziś nam o tym przypomina.
Brat Alojzy odznaczony krzyżem żelaznym II klasy wróciÅ‚ szczęśliwie do domu. ZmarÅ‚ w Folwarku 30 stycznia 1975 roku. PamiÄ™tamy go jako Stary Sowik (jego matka byÅ‚a z domu SÅ‚owik). A jego  córka Å›p. Otylia mi o tym zdarzeniu w 1994 roku opowiedziaÅ‚a. ZmarÅ‚a jako Otylia Kulik , 23 czerwca 2007 w Folwarku.
 
 Z tej listy, którÄ… podaÅ‚em wyżej w nastÄ™pnych kolejnych latach wojny, do 1918 roku,  polegÅ‚o dwunastu a dziesiÄ™ciu wróciÅ‚o okaleczonych w różnym  stopniu. Razem podczas trwania w latach 1914-1918 wojny powoÅ‚ano do obrony cesarza 70 mieszkaÅ„ców Folwarku.
WÅ‚aÅ›nie ta maÅ‚a kapliczka w MaÅ‚ey Pysce stanowi dla nas mieszkaÅ„ców takie Å›wiÄ™te (uÅ›wiecone krwiÄ…) miejsce, gdzie czÄ™sto przy dobrej pogodzie "Folwark" organizuje  maÅ‚e spotkania - ogniska dla dzieci i mÅ‚odzieży, czy spotkania modlitewne.

Folwark czuje siÄ™ tu gospodarzem, chociaż administracyjnie teren należy: w poÅ‚owie do Górek a droga na tym odcinku do ChrzÄ…szczyc.  Można by powiedzieć: teren wokół kapliczki zostaÅ‚ bezprawnie zaanektowany na poczÄ…tku XX wieku, ale do dnia dzisiejszego z tego powodu nie wybuchÅ‚a żadna wojna pomiÄ™dzy soÅ‚ectwami.  A za lat parÄ™,  koparki z  kopalni margla problem rozwiążą i wszyscy o wszystkim zapomnÄ….
 
 
UpÅ‚ywa szybko życie -  jak potok pÅ‚ynie czas.
W połowie drogi Folwark - Chrząszczyce,
spotkajmy siÄ™ jeszcze raz.
  Bo wielu obecnych (02/10/2016) na spotkaniu modlitewnym w niedzielne popoÅ‚udnie, na pewno dożyje dnia, w którym Wielka Dziura pochÅ‚onie to historyczne dla nas miejsce.  Niżej polecam film, który zilustruje przyszÅ‚y los naszej kapliczki.
 
Lotem ptaka w okolicach Pyski ( film okoÅ‚o 8 minut w dużej rozdzielczoÅ›ci  można wÅ‚Ä…czyć peÅ‚ny ekran)
 
 
Październik - miesiąc Różańca (niedziela 02/10/2016)
"Zawitaj, Królowo RóżaÅ„ca ÅšwiÄ™tego, Jedyna nadzieja czÅ‚owieka grzesznego" tÄ… pieÅ›niÄ… rozpoczęło siÄ™ modlitewne spotkanie mieszkaÅ„ców Folwarku i licznie przybyÅ‚ych goÅ›ci z sÄ…siednich soÅ‚ectw. WedÅ‚ug informatorów przeszÅ‚o 80 osób. CelebrÄ™ modlitewnÄ… prowadziÅ‚ ks. proboszcz Krystian Ziaja. Wszyscy przygotowani na deszcz, ale niebiosa oszczÄ™dziÅ‚y nam problem trzymania parasola nad gÅ‚owÄ….  Po modlitwach, organizatorzy zaprosili wszystkich na gorÄ…cÄ… kawÄ™ i różne koÅ‚acze wypieczone przez nasze gospodynie. Ponieważ byÅ‚o ciepÅ‚o a deszcz nie padaÅ‚, byÅ‚a okazja na miÄ™dzy sÄ…siedzkie pogawÄ™dki .
 
Fragmenty nabożeństwa na filmie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
w drodze do Górek
(najbliżej polami)
 
 
 
 
 
powrót
Odwiedzin ogółem: 004871 Odwiedzin dzisiaj: 1

Iloœæ osób on-line: 1