Ktoś kiedyś powiedział,: ..... „  każde pokolenie musi dokonać własnego rozrachunku z historią, że musi sobie wytworzyć własny sposób oglądu przeszłości. Historia w sensie społecznym nie stanie się nigdy zespołem prawd raz i na zawsze ustalonych „ . O ile fakty nie budzą dyskusji ( z reguły) to ich interpretacja często budzi spory i kontrowersje. Dzieje Śląska są tego dobrym przykładem.

  Mieszkamy w Folwarku, blisko Opola, w dolinie rzeki Odry, na Śląsku- Slensku - Schlesien - Silesia, który odznacza się wybitnie niezależnym charakterem. Historii pisanej o Folwarku w starych dokumentach nie znajdziemy. Pierwsza wzmianka w nadaniach, jakie 17 listopada 1295 r. poczynił opolski książę Bolko I na rzecz Zakonu Minorytów, wymienia się również Vorwerk des Gesco  (pański). Nie ma pewności, czy chodzi o dzisiejszy Folwark. Z drugiej jednak strony nie ma w okolicach Opola innej miejscowości o podobnej nazwie.

  Opole zawdzięcza swoje historyczne powstanie dzięki korzystnemu ukształtowaniu terenu nad rzeka Odrą. Już od Wrocławia, jej lewy brzeg jest wyższy od prawego, aby na długości około 2 km w okolicach dzisiejszego miasta oba brzegi się wyrównały, by potem prawy brzeg osiągnął kilka metrów więcej. Nie bez znaczenia dla pierwotnych osadników Opola, była również wyspa Ostrówek, która powstała z podziału głównego nurtu rzeki Odry, na dwa cieki, Odra i Kanał Młyński. W naszym Folwarku role takiej wyspy jak Ostrówek w Opolu, pełniła wyspa „Przewrócie” widoczna na starych mapach. Dla pierwotnych mieszkańców Opola, Ostrówek był bardzo dobrym miejscem „strategicznym” bezpiecznym, podobnie nasze Przewrócie, gdzie można się było schować i zabezpieczyć swój dobytek.

  300 lat przed narodzeniem Chrystusa. Z południa przez Czechy, Bramę Morawską na Śląsk napływa ludność z terenów naddunajskich, Celtowie. Ślady ich osad odkryto na Płaskowyżu Głubczyckim w okolicach Nowa Cerekiew. Celtowie, wielki lud, który dał początek Gallom – przodkom Francuzów, Irlandczyków, Walijczyków.
  Reprezentowali oni bardziej rozwiniętą cywilizację od miejscowych, ale nie potrafili stworzyć państwa. Stosowali koło garncarskie do wykonywania naczyń glinianych, a do ich wypalania, dwukomorowych pieców. Potrafili wytapiać żelazo z rud darniowych w piecach hutniczych. Do uprawy roli używali udoskonalone narzędzia - żelazną radlicę odkryto w Brzegu datowaną na 300 lat po Chr. Prawdopodobnie wymieszali się z liczniejszą od nich ludnością miejscową, przekazali lub narzucili jej wiele ze swojej kultury. Przejęli również kontrolę nad funkcjonującym „szlakiem bursztynowym”, który prowadził przez przeprawę na Odrze w naszym Opolu.

. O „Szlaku Bursztynowym”  w Opolu, Zdenek Vana (archeolog i historyk czeski *1924 w Pradze) pisze:. Na tym samym szlaku z Pragi do Krakowa i dalej na Ruś, leżał ważny handlowy ośrodek rzemieślniczo - rolniczy w Opolu. Ta warowna osada, położona na jednej z wysp odrzańskich była początkowo ośrodkiem plemienia Opolan, a w X wieku powstał tutaj gród otoczony wałem drewniano - ziemnym z trzema bramami i zrębowymi domostwami rozmieszczonymi wzdłuż regularnie biegnących ulic wyłożonych drewnem. O rozległych kontaktach handlowych świadczą znaleziska: - Bizantyjskiego jedwabiu, pereł znad Zatoki Perskiej, ułamków arabskiej czarki szklanej, skandynawskich zapinek, ruskich pisanek glinianych, przęślików i dzwoneczków, nadreńskich mis brązowych, morawskiej ceramiki grafitowej, itd.

Rekonstrukcja rozlewisk wokół Folwarku w XVI wieku przed regulacją rzeki Odry, oraz udokumentowane stanowiska archeologiczne.
Opracowana na podstawie rozlewisk podczas powodzi w roku 1997. Stanowiska archeologiczne: na podstawie dokumentacji z Urzędu Wojewódzkiego w Opolu

1. Stanowisko archeologiczne w Winowie. Działka 1149/192 Ryszard Waleska Obszar 90-37 stanowisko 69. Badania powierzchowne prowadził E. Tomczak (1972) na zachód od stawu do drogi, odkrył: punkt osadniczy kultury przeworskiej 10 fragmentów naczyń z tego okresu. Punkt osadniczy – pradzieje 14 fragmentów naczyń. osada z okresu XIV-XV wiek, 8 fragmentów naczyń. E. Tomczak informuje, że nie wyzbierano wszystkich skorup.

 2. Stanowisko archeologiczne w Folwarku. Działka 108 (Smolin). Obok kapliczki w polu (1627).  Obszar 90-37 nr stanowiska 79. Odkryto punkt osadniczy kultury przeworskiej z okresu późno- rzymskiego, oraz 5 fragmentów naczyń. Odkryto ślady osadnicze z okresy XIV –XV w. oraz 2 fragmenty naczyń.

3. Stanowisko archeologiczne w Folwarku. Obszar 90-37 stanowisko 80. W 1903 roku podczas budowy domu Drassa, odkryto punkt osadniczy z okresu „kultury łużyckiej”. Odnaleziono naczynia i fragmenty naczyń z lat 1300-1100 p.n.e.

4. Stanowisko archeologiczne w Chrzowicach. Z okresu 4500-1700 p.n.e. Obszar 90-37 stanowisko 81. Piaskownia na polu Wiktora Gielnika. Podczas wybierania piasku odkryto ślady osadniczy z okresu kultury „Ceramika Sznurowa – Neolit”. W lipcu 1961 roku, znaleziono garnek o wysokości 12cm, średnica wlewu 11cm, średnica dna 7cm. W rejestrze figuruje jako „Naczynie ozdobne” Do Muzeum Śląska Opolskiego przekazał go Stanisław Kornek.  

5-6 Stanowiska archeologiczne w Chrzowicach Okres kultury (Halsztacka, Przeworska Łużycka z czasów rzymskich) Fragmenty naczyń punkty osadnicze. 

Folwark. widok z lotu ptaka (1995 rok)

   W II i III w. n.e.  Śląsk znalazł się w orbicie ludów germańskich. Z północy przybyli Silingowie, jedno z licznych plemion germańskich. Stało się to pod wpływem Gotów, którzy ze Skandynawii przeprawili się przez Bałtyk. Państwo Ostrogotów (Ostgoci), które w tym czasie wyrosło na obszarze od Bałtyku po Morze Czarne, obejmowało tereny dzisiejszych Niemiec, całą obecną Polskę i Czechy. Plemiona celtyckie, które przez 300 lat zdążyły się zadomowić na Śląsku zostały wchłonięte przez plemiona germańskie.

  Na Śląsku przez pewien czas panowała dwoistość kulturowa – Celtycko - Germańska, przy istnieniu jeszcze kultur lokalnych to znaczy przed-celtyckich. Wszystkie te kultury miały charakter rolniczy. Uprawiano żyto, proso, jęcz- mień, pszenicę, owies, groch, bób, len, konopie. Rozwinięty był chów bydła rogatego, owiec i kóz.

  Niektórzy nasi historycy, powołują się na  rzymskiego Tacyta (*55 -129 r. n.e.), który  w swej pracy "Germania"  pisze "na północ od gór (Sudety) najgłośniej pobrzmiewa imię Lugiów", identyfikując ich jako Prasłowian.

Zaś, cytowany już, Zdenek Vana pisze " Jest faktem wręcz zadziwiającym, że tak znaczna część ludności Europy  - co trzeci Europejczyk jest z pochodzenia Słowianinem - aż do czasu wędrówki ludów (375-453) nie ma wzmianki o istnieniu słowian".

   Obecność plemion celtyckich  w tym czasie jest bezsporna. II wiek n.e. Śląsk w orbicie wpływów plemion germańskich ( Wandalów, Gotów, Sillingów, Burgundów, Gepidów),  które podczas swych wędrówek między I a IV wiekiem n.e. osiedlały się na Śląsku, bądź przemieszczały się dalej, musiały pokojowo współistnieć z osiadłymi Celtami, jeśli chciały kontrolować  szlak bursztynowy. Dlatego należy zgodzić się z tymi, którzy widzą w Lugiach konglomerat różnojęzycznych plemion  ( Germanów, Celtów i dawnych mieszkańców ).
 Z tego okresu, w Opolu odkryto monety z czasów rzymskich, z doby rządów Antonina Piusa (przybrany syn Hadriana, Tytus - Aureliusz - Fulvius - Boionius - Antonius, był bogobojny więc znany jest jako Pius, pobożny),   okres jego panowania (138 do 161)  n.e.
 
 Około 370 roku w podboju na zachód, o Śląsk zahaczyli Hunowie (wojownicze plemię z Azji Centralnej). W latach 375-376 plemiona germańskie (Westgoci) wyparci przez Hunów ze swoich dawnych siedzib, za zgodą cesarza osiedlili się na ziemiach rzymskich. Niedbalstwa  urzędników cesarskich, uczynienie z dzieci Gotów niewolników, doprowadziło do buntów. Pod wodzą Alaryka -Westgoci -  24 sierpnia 410 roku zdobyli Rzym, splądrowali i wycofali się na tereny Galii.
   Pozbawione sił cesarstwo nie mogło oprzeć się wojowniczym plemionom z Azji. Hunowie doszli  do dużej potęgi za panowania braci Attyli i Bledy (445-453) naszych czasów. Attyla połączył pod swą władzę, wszystkie plemiona koczujące na terytorium byłego Związku Radzieckiego, w Rumunii i na Węgrzech.
   Inwazja Hunów, w latach 375-453  zapoczątkowała trwającą około 100 lat wędrówkę ludów. Na Śląsku  po przejściu Hunów pozostało około (25 - 40)% ludności, większość udała się  na poszukiwanie nowych siedzib. 
Rok 476 ( zamordowano Orestesa)  to data , która oznacza  koniec cesarstwa zachodnio rzymskiego, jednocześnie koniec kontaktów mieszkańców  Śląska z imperium rzymskim, a także z terenami Bizantyjskimi.

  VII wiek. Historycy datują napływ pierwszych plemion słowiańskich na Śląsk. Pierwsza wzmianka o plemionach Śląskich pochodzi z połowy IX w.

O Opolinach mamy zapis „Geografa Bawarskiego”  rok 843 „   Opolini habent civitates XX  -  czyli ....Opolanie mają dwadzieścia grodów.

Civitas - cywilizacja, czyli miasto obwarowane, osiedla różniące się od wsi, skupiające ludzi zajmujących się kontaktami handlowymi, oraz rzemieślników.

 Odkrycia archeologiczne Opola zaświadczają jednak, że „civitas” o którym wspomina "Geograf Bawarski"  było tu wiele wieków wcześniej, już w czas rzymskich.

Początek IX wieku. Na terenie Moraw i Słowacji panuje „Dynastia Mojmirowiczów”. Około 822 roku na Morawach, początek chrystianizacji przez misjonarzy bawarskich. Rok 863, na Morawach misjonarze Cyryl i Metody, którzy na potrzeby swojej działalności, do liturgii wprowadzili język słowiański.

 Lata 871- 894 Świętopełek panuje w państwie Wielkomorawskim – jego pierwsze ekspansje terytorialne: Czechy, Łużyce, Wiślanie i wątpliwy do tej pory także Śląsk.

Początek X wieku. 906 r. Upadek Wielkich Moraw i powstanie państwa Czeskiego pod panowaniem dynastii Przemyślidów.

   Przynależność Śląska do państwa Wielkomorawskiego, a po jego upadku do Czech, w Polsce budziły do tej pory wiele kontrowersji, ale odkrycia archeologiczne dziś już nie budzą wątpliwości. O przynależności kościelnej w tym czasie znalazło się kilka dokumentów cesarzy niemieckich ( 971 r. i 995 r.) potwierdzających przynależność całego lewobrzeżnego Śląska do biskupstwa miśnieńskiego. Czyli jeszcze przed podbojem Śląska (990) przez Mieszka I istniały na naszych ziemiach ośrodki kultu chrześcijańskiego.

1099 (1093) Dwie daty!

 Zagadką historyczną, dla naszej parafii w Chrząszczycach, pozostaje data 1099. Jest to data wyryta na kamieniu wmurowanym w fasadzie kościoła aż do 1814 roku. Po katastrofalnym pożarze 1814, zdołano odczytać liczbę dokładnie, kamienia nie udało się uratować, bo uległ rozproszkowaniu.

 Der erwähnte in dem Mittelgiebel eingemauert gewesene Tafelstein ist nach dem Brande im Jahre 1814 betrachtet und darauf die Zahl 1099 wirklich entziffert worden. Dieser Stein fiel auseinander und es sind keine uebereste davon vorhanden”.) Jakie znaczenie przypisać tej dacie - co oznacza liczba w historii naszej parafii, pyta O. Dr. Edward Szdzuj Frankiewicz O.F.M. w swojej książce str.15 „Kościół Parafialny w Chrząszczycach).

  Alphabetisch - Statistisch Topographische Übersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte Der König l Preuß. Provinz Schlesien Von Knie Verlag  Breslau  1830, strona 154  czytamy:.Follwark, D. Reg. U. Kr Oppeln  S 3/4. M. Königl./ Domain. U. Oppeln / O.L.G. Ratibor Königl. Domain. Just.A. Oppeln,/O.S.=/27 H. 142 E. Ganz k. K.K. zu Chrzumczütz.  Muter Kirche. erbaut 1093. (Archiw Oppeln).  bis zu 1810 Archd. Oppeln. Wilde Fischerei. 

Pytanie? Która data jest właściwa 1099 czy 1093

1295 Vorwerk des Gesco (pański) - znak o istnie naszej osady, obok Cremchici, Zlotnici Zlinici blisko Opolini.