„Monarchia Henryków” w naszym Opolu, czyli też Folwarku, kończy się najazdem Mongołów (1241). Henryk „Pobożny” usiłował powstrzymać Tatarów (jedno z plemion mongolskich, których tak wtedy nazywano), pod Legnicą (9.04.1241). Bitwa skończyła się jego śmiercią i klęską wojska. Na Śląsku po przejściu Tatarów pozostały wielkie zniszczenia, tak pisze wielu historyków, mam jednak wrażenie, po przewertowaniu wielu książek na ten temat, że wcale nie większe, jakie czyniły wojenki Piastów, a bitwa pod Legnicą też nie była taka wielka. Ale śmierć Henryka „Pobożnego” była początkiem wielkich przemian. Napływ na Śląsk osadników niemieckich trwa, powstaje wiele nowych wsi i miast lokowanych na prawie niemieckim. Zaczyna się przenoszenie starych wsi – lokowanych na prawie polskim – na prawo niemieckie, ale nie ustaje również lokalizacja nowych wsi na prawie polskim. Z zachodu wraz ludnością, napływa wielu duchownych i rycerzy niemieckich potrzebnych Piastom do licznych wojenek między sobą. Rycerze nie zawsze wojowali, a z braku zajęcia zajmowali się rabunkiem, rozbojem i grabieżą (Raub-ritter – rycerz rozbójnik, często oprócz odebrania konia, wozu, pieniędzy czy towaru dodatkowo obcinał rękę lub zabijał na miejscu wraz ze swymi kilkunastoma kompanami). Rycerze rozbójnicy nie tylko zajmowali się pospolitym rabunkiem, ale zawładnęli licznymi zamkami, terroryzowali okolicę łupili kupieckie karawany.

  Oczywiście, wojenki trwały nadal, między książętami piastowskimi– wszystkim zależało na tronie krakowskim, wszystkim zależało na zdobyciu jak największego kawałka Śląskiej ziemi. Do tego i król czeski Wacław II (1300 koronowany na króla polskiego) schołdował sobie prawie wszystkich Piastów śląskich (10.01.1289 - Kazimierz II - Książe bytomski – był pierwszy). W 1310 roku Jan Luksemburski ( żonaty z córką Wacława II) obejmuje tron w Czechach i przybrał również tytuł króla polskiego. W latach 1306 – 1322, to czas lawinowego

rozdrobnienia Śląska, co w konsekwencji było powodem, że wszyscy nowi właściciele szukali schronienia pod skrzydłami króla czeskiego Jana Luksemburczyka składając mu hołd i przyjęli z jego rąk swoje księstwa w lenno ( we Wrocławiu 1327 roku, poddał się mu Bolko II opolski). W roku 1348 następuje formalna inkorporacja Śląska do korony Czech.

W 1404 roku do Wrocławia zajechali: Władysław Jagieło Król polski i Wacław IV Król czeski, Gdzie padła propozycja ze strony króla czeskiego; odstąpi Jagiele Śląsk i prawo do zwierzchności nad licznymi książętami, za pomoc w walce z Zygmuntem Luksemburskim (anty-królewska opozycja w Czechach). Do tego jednak nie doszło ze względu na opór możnych Polski.

1415 Umiera Jan Hus (rektor uniwersytetu praskiego, wykładowca teologii, głosił program odrodzenia Koscioła przez nawrót do pierwotnego chrześcijaństwa.) Poglądy Husa (radykalne) zyskały szerokie poparcie ówczesnego społeczeństwa. W roku 1419 w Pradze wybucha powstanie, a następnie wojna domowa. Husyci byli podzieleni: Utrakwiści, reprezentowali zamożne mieszczaństwo i część szlachty –Taboryci, reprezentowali chłopów, biedotę miejską i ubogą szlachtę.

  W 1428 roku rozpoczęła się wielka wyprawa husycka – Taborytów – na Śląsk. Opanowali większość zamków i szereg miast, przy pomocy miejscowej ludności. Wiele miast same otwierały swoje bramy, aby ratować je przed spaleniem, a książęta śląscy (Bolesław IV opolski też)  akceptowali cztery artykułu praskie: ( 1- wolne głoszenie słowa bożego, 2-możliwość przyjmowania komunii pod dwiema postaciami przez  wszystkich, 3-likwidację świeckiej władzy przez duchowieństwo i jego majątków, 4-karanie grzechów śmiertelnych przez władzę świecką.)

  W Głogówku Husyci (Taboryci), mieli swoja „bazę” - wspomagał ich książę Bolko V ( w latach 1425-1460 pan na Głogówku i Prudniku tytułował się : książę opolski  był synem Bolka IV księcia opolskiego). Jego pomoc dla Taborytów nie była bezinteresowna, przy ich pomocy zorganizował wyprawę na posiadłości biskupstwa wrocławskiego, oraz najazd na Jasną Górę – klasztor Paulinów (1430). Czy w obu przypadkach chodziło o przesłanki ideologiczne ??  czy był to zwykły rabunek! Ze swojego Głogówka i Prudnika usunął duchownych i zagarnął wszystkie dobra kościelne. Bolko V nie tylko rabował dobra kościelne, podobnie jak raubritterzy, napadał na kupców na drogach a nawet na postojach w miastach, w Kluczborku zagarnął 75 wozów z towarem.

  Takie to były czasy, rabunkiem zajmowali się również ci, którzy powinni stać na straży (królewski starosta Leonard Assenheimer, za rabunek w 1445 roku ścięty we Wrocławiu) Kroniki pisane (z pozycji katolików) po latach są wstrząsające. Husyci gotowali w oleju, topili, przebijali głowy gwoździami.

    Klęska Husytów to rok 1434 poległ wódz Prokop Wielki pod Lipanami. Ale państwo głogówieckie Bolka V i jego zagrabione zdobycze i majątki utrzymało się do jego śmierci, 1460 roku –. Tu też po 1434 roku, znalazło schronienie wielu prześladowanych Husytów na Śląsku. Proceder – rabunki – trwały bardzo długo i były wielką plagą dla miast i wsi na Śląsku, jego likwidacja nastąpiła dopiero w latach 1520 – 1530.

   Lata wojenne 1429 -1434 na Śląsku to wielkie zniszczenia, spłonęło wiele miast, gospodarstwa chłopskie leżały odłogiem, cofanie się języka niemieckiego, wpływy koscioła zostały ograniczone, księża zaczęli głosić kazania w języku zrozumiałym dla wiernych.
   Język urzędowy - niemiecki został w następnych latach wyparty (na Górnym Śląsku) i zastąpiony językiem czeskim (korespondencja, urbaria) i stał się językiem urzędowym.
 
 W 1437 roku zmarł Zygmunt Luksemburski (bez następcy w linii męskiej), o jego miejsce walczą (zięć Albert Habsburg. Kazimierz syn Jagiełły, wdowa po Albercie, jego syn). Czas anarchii – wiele walk wiele zmian nasilająca się działalność „Raubritterów” trwał do 1526 roku.

A co działo się w Opolu.

  Do XIII wieku na Śląsku nie było żadnej oficjalnej parafii. Biskup Tomasz dopiero w roku 1217 rozpoczął podział na sieci parafialne. W swoim opracowaniu „Geschichte der Stadt Oppeln” Idzikowski podaje Kolegiata opolska sprawowała duszpasterstwo w Chrząszczycach, Chróścinie, Czarnowąsach i Groszowicach. A do parafii w Opolu należały: Bierkowice, Chrząstowice, Suchy Bór, Dziekaństwo, Gosławice, Półwieś, Chmielowice, Kępa, Lędziny, Kolonia Bierkowicka, Luboszyce, Nowa Wieś Królewska, Sławice, Szczepanowice, Zakrzów, Zawada, Wójtowa Wieś i Żerkowice (rok 1295 Geschichte d. Bisthum Breslau Heyne). Dalej Idzikowski pisze: .. Kościół kolegiacki faworyzowany przez księcia, jak i mieszczaństwo stawał się coraz bogatszy… W okresie 1361 do 1531 do Kolegiaty należał: 7 domów w Opolu, dziesięcina  ¼ marki z 47 wsi, dziesięcina snopowa ze 107 wsi, 5 folwarków, 15 ogrodów, 4 kompletne wsie, 2 winnice, 13 ław mięsnych i pewna liczba łanów pola. 

Dziś wiemy, że ci dostojnicy duchowni mieli nie wiele czasu dla parafian, stąd mamy wyjaśnienie przyczyny łatwego wejścia protestantyzmu do miasta Opola.

Kilka informacji o wydarzenia i tragediach.

1347 roku z powodu epidemii dżumy zmarła połowa mieszkańców Europy. Dżuma panowała również w naszych okolicach.
1501 r. - 29 września spłonęło całe miasto Opole.
1514 r. - 27 września spłonęło całe miasto Opole.
W XVI wieku (Hevelius) wymienia 17 wielkich powodzi w Opolu.
1532 r. 27 marca zmarł jaśnie oświecony książę Jan ostatni pan na Opolu, Głogowie i Raciborzu. Znany nam jako Jan II „Dobry” ostatni w linii piastowskich książąt opolskich. Przed śmiercią książę Jan przyznał stanom księstwa tzw, „Hanajskie przywileje” (str., 83), w których potwierdził nieodłączność swoich księstw od korony czeskiej.
1584 r. wprowadzono kalendarz gregoriański.

 Miasto,  niszczone pożarami, wojnami zostało  praktycznie do czasów Fryderyka Wielkiego zahamowane w rozwoju. Potwierdzenia tego znajdujemy w urbariach, których zapisy z lat 1330 do 1730 niewiele się różnią, a na planach miasta widocznych jest tylko kilka nowych chat. 

  W 1518 roku we Wrocławiu ukazało się drukiem kazania Marcina Lutra. W miastach Lwówek, Legnica Złotoryja, Gdzie panowali książęta z rodziny Hohenzollernów kościoły przechodzą na luteranizm. Książę pod karą wygnania „zachęcał” do przyjmowania protestantyzmu. Radykalni przedstawiciele protestantyzmu – anabaptyści – namawiali do obalenia ustroju feudalnego (niewolniczego), nakaz wspólnoty dóbr i zakaz posiadania czegokolwiek. Nie uznawali chrztu niemowląt, tylko chrzest dorosłych, nie uznawali instytucji państwa –zbędne, dla prawdziwych chrześcijan. Hasła te znalazły na Śląsku wielu zwolenników, ale i wielu przeciwników – szlachty obu wyznań (katolickiej i protestanckiej). Agitacje anabaptystów dały początek buntów chłopskich (Ząbkowice Śląskie oraz w Piotrowicach koło Jawora). Ujętych przez księcia chłopów wychłostano pod pręgierzem i każdemu obcięto jedno ucho dla postrachu i rozpuszczono po kraju. 

 W1526 roku najwięcej głosów i prawo do korony czeskiej miał Ferdynand Habsburg (brat cesarza Karola V Stany krajów korony czeskiej powierzyły godność monarszą w 1527 roku Ferdynandowi I.

Opole przypadło książętom habsburskim rządzącym w Czechach. Ferdynand z pana lennego stał się rzeczywistym właścicielem Śląska, czyli Opola.

Od samego początku wprowadził surowe zarządzenia dla wszystkich stanów, anabaptystów i braci czeskich, skazał na wygnanie. Edykt Ferdynanda zakazał zabierania dóbr duchownym i wprowadzania nowinek religijnych. Wprowadził jednolitą monetę dla Śląska i tylko jedną mennicę we Wrocławiu. Zarządzenie nakazujące topienie drukarzy i księgarzy rozpowszechniających heretyckie ksiązki.

 A dla wszystkich niewolnych poddanych mieszkańców Folwarku (i całego Śląska) niżej przedstawiam kserokopię ustawy podpisanej przez "Naszego" cesarza  Ferdynanda I Habsburga.
Tytuł oryginału: wykonany pismem z XVI wieku" Opplische Urbarium"

Oryginał znajduje się : Wojewódzkie Archiwum Państwowe we Wrocławiu (rękopis urbarza opolskiego z roku 1566 i raciborskiego z roku 1567. oznaczony sygnaturą Rep.35I.89c. W urbarzu poczyniono również zapiski czerwonym atramentem z lat 1617 -1618, sygnatura raciborskiego Rep.35.I.97c. )

Wieś Folwerckh

1. Simon Vkleya  (a od 1617roku wpisano czerwonym atramentem)  Martin Stach – utrzymuje1 łan ziemi. Podatek (czynsz, danina) z tego - do dnia św. Michała (29 września)- 1 floren węgierski, 1 schulder, oraz 2 kury,  2 korce owsa ( 1 korzec około75 litrów), 15 jajek.  (dopisano) Od pozostałych części ziemi, którą do tej pory użytkował ma od tego roku (1573) każdego roku zapłacić dodatkowo 24 groszy.

2. Viczekh Lakotta (a od 1617 roku wpisano czerwonym atramentem) Hedwigis Lakottowa Wittig – utrzymuje 1 łan ziemi. Podatek (czynsz, danina) z tego do św. Michała (29 września) – 1 floren węgierski, 1 schulder, dwie kury, 2 korce owsa (1 korzec około75 litrów),  15 jajek.

3. Blasnickh Blaziey (a od 1617) wpisano Blazekh Pleszka  - utrzymuje 1 łan. Podatek (czynsz) z tego  - do dnia św. Michała  (29 września)  - 1 floren węgierski, 1 schulder. Oraz 2 kury, 2 korce owsa i 15 jajek.