Pofyrtane dzieje Folwarku część VII

powrót

Dynastia Habsburgów:
1- król Rudolf I (1218-1291)
2 - Król Albrecht (1255 - 1308)
3 - Król Fryderyk (Piękny) (1289 1330)
4 - Książę Albrecht II (1298 - 1358)
5 - Książę Rudolf IV (1339- 1365)
6 - Książę Albrecht III (1348-1395)
7- Książe Albrecht IV  1377- 1404)
8 - Król Albrecht II (1397-1439)
9 -  Książe Leopold III (1351 - 1386)
10 - Cesarz Fryderyk III (1415 - 1493)
11 - Cesarz Maximilian I (1459 - 1519)
12 - Cesarz Karol V (1500- 1558)
13- Cesarz Ferdynand I (1503 - 1564)
14 - Cesarz Maximilian II (1527 - 1576)

 
15 - Cesarz Rudolf II (1552- 1612)
16 - Cesarz Matthias (1557-1619)
17 - Cesarz Ferdynand II (1578-1637)
18 - Cesarz Ferdynand III (1608-1657)
19 - Cesarz Leopold I (1640-1705)
20 - Cesarz Józef I ( 1678 -1711)
21 - Cesarz Karol IV (1685 - 1740)
22 - Cesarzowa Maria Teresa (1717-1780)

23- Cesarz Józef II (1741- 1790)
24- Cesarz Leopold II (1747 1792)
25 - Cesarz Franciszek II/I (1768-1835)
26 - Cesarz Ferdynand  (1793-1875)
27 - Cesarz Franciszek Józef (1830-1916
28 - Cesarz Karol I (1887-1922)
* Cesarze na ziemi opolskiej  (od 1558 do 1740)
 

 

  W 1532 roku Śląsk od Czechów przejęli książęta z dynastii Habsburgów.
Ferdynand I,
urodzony 10 marca 1503 roku w Hiszpanii, zmarł 25 lipca 1564 roku we Wiedniu.
  Tu wyjaśnienie miejsca urodzin - Hiszpania.  Habsburgowie panowali w tym czasie również w tym kraju, podział na dwie linie nastąpił gdy cesarzem był  Karol V.

 


foto. wikipedia

Cesarz Rzymski Narodu i Niemieckiego  Carolus V.


 Urodzony 24.lutego w Genewie (Szwajcaria) 1500 roku,  zmarł 21 września 1558 roku w San Jeronimo de Yuste (Hiszpania). Mając 55 lat był już  bardzo schorowany (Gicht - Urikopathia)  nie mógł się już poruszać - abdykował. W styczniu 1556 roku przekazał (Neapol, Sycylię, północne Włochy i Hiszpanie ze wszystkimi koloniami) swojemu synowi Philipowi, a we wrześniu 1556 roku całe cesarstwo swojemu   młodszemu o 3 lata bratu Ferdynandowi, zaznaczając aby  w odpowiednim czasie uprawomocnił władzę Philipa w Hiszpanii. W ten sposób nastąpił podział wielkiego imperium na dwie części, hiszpańską i austriacką.


 


  Jak już wspomniano w części V,  w 1526 roku najwięcej głosów i prawo do korony czeskiej miał Ferdynand I Habsburg (brat cesarza Karola V). Stany krajów korony czeskiej powierzyły mu godność monarszą. Koronacja odbyła się w Pradze 24 lutego 1527 roku . 
  1 maja 1527 roku we Wrocławiu wszystkie miasta i książęta Śląska złożyły mu hołd. Dynastia Habsburgów przetrwała do 1918 roku, a na Śląsku ponad 200 lat do roku 1740.
 

W styczniu 1531 roku stany wybrały Ferdynanda I  na króla Rzymu i Niemiec - (koronacja 11.01.1531 w Aachen).
 

 Wracamy do Opola. 27 marca 1532 roku zmarł ostatni przedstawiciel Piastów opolskich Jan II "Dobry", który był również panem (od 1521r.) w księstwie raciborskim. Podczas jego panowania udało mu się skupić w swoich rekach niemal cały Górny Śląsk. Książę wydał wiele dokumentów świadczących o jego gospodarności, prawa miejskie i przywileje. W 1531r. wydał wielki przywilej ziemski dla księstwa opolsko-raciborskiego (tzw. przywilej Hanajski). Była to prawie jak konstytucja dla ziem Górnego Śląska.  Po jego śmierci zaczęły się kłopoty spadkowe, Jan  nigdy się nie ożenił i nie miał następców, powodem według wiarygodnych źródeł była impotencja. W związku z tym dwór książęcy w Opolu na wiele lat przed śmiercią Jana stał się miejscem rywalizacji różnych władców mających nadzieję na intratny spadek.

  W 1512 roku Jan "Dobry" zawarł pakt o wzajemnym dziedziczeniu z księciem "Karnowskim" Jerzym (margrabia brandenburski) z dynastii  Hohenzollernów. Księstwo "karnowskie" ( jako samodzielne obszary Karniowa, Bruntalu i Vrbna - dzisiaj Czechy graniczące z księstwem raciborskim). Układ między ostatnim Piastem Janem Dobrym i księciem Jerzym Hohenzollernem przez Habsburgów został unieważniony (w 1528r.), ale książę Jerzy nie ustawał w staraniach o uzyskanie księstwa opolskiego. Po długich, jeszcze za życia Jana Dobrego -  pertraktacjach z Ferdynandem - układ zmodyfikowano  -zezwolono Jerzemu jedynie na prawo do zastawu za 183 333 guldenów węgierskich, nie wcześniej jednak jak rok po śmierci Jana, a gdy Ferdynand zapłaci  tę sumę, księstwo opolskie ma zostać nierozłącznie przy Czechach.
 Król Ferdynand po tych zmianach w układzie (Jan Dobry i Jerzy Hohenzollern), aby się zabezpieczyć przed ewentualnym zbrojnym zawładnięciem księstwa opolskiego i raciborskiego przez margrabiego Jerzego, jeszcze za życia Jana Dobrego obsadził Opole swoim wojskiem. 1000 zbrojnych pod wodzą Achaza von Haunolda.

   Ta klauzula pozwoliła Habsburgom na wywiezienie do Wiednia po zgonie Księcia Jana Dobrego ogromnego majątku przechowywanego na zamku opolskim. Do Opola przybył biskup wrocławski Jakub von Salza by odebrać spuściznę po księciu. Majątek miał być ogromny: duże ilości srebrnych i złotych monet, biżuteria, porcelana, broń i duże zapasy żywności. Gdy zamek opolski ogołocono, pozwolono księciu Jerzemu  Hohenzollernowi na objecie księstwa opolskiego i raciborskiego.

  Książę Jerzy zmarł w 1543 roku. Po jego śmierci ojcowiznę obejmuje jego syn Jerzy Fryderyk, ale już 1552 roku Ferdynand I  odebrał mu dobra opolsko raciborskie  w drodze wymiany za księstwo żagańskie i odszkodowanie pieniężne. W tym samym też roku księstwa opolskie i raciborskie Ferdynand I oddał królowej Węgier Izabeli Zapolya w zamian za Siedmiogród. Królowa Izabela Zapolya  w sierpniu 1551roku ze swoim synem wyruszyła z Siedmiogrodu do Opola, dotarła do Opola 8 marca 1552 roku. Jak pisze Idzikowski Geschichte der Stadt Oppeln... tu na polecenie Ferdynanda I starano się jej we wszystkim dogadzać. Ale ona okresowo opuszczała miasto i wyjeżdżała do Wielunia, Piotrkowa, Warszawy. Zaczęła też wycinać lasy należące do kamery książęcej we Wrocławiu przez co naruszała prawo. W 1550 roku stany prosiły króla Ferdynanda  o ograniczenie praw Izabeli, i przejście księstwa pod rządy cesarza. Na początku 1557 roku prawo zastawu dla Królowej Izabeli został zniesiony. Królowa Izabela przeniosła się do Polski na dwór swojego brata.

Powrót księstwa opolskiego i raciborskiego po zarząd Habsburgów dało początek nowej organizacji, która przetrwała do czasów nowych właścicieli Hohenzollernów, do roku 1740. Na czele księstwa stał starosta krajowy, któremu podlegał burgrabia (odpowiedzialny za gospodarkę na zamku). Nadrejent rządził majątkami ziemskimi, a wszyscy podlegali Kamerze Śląskiej* we Wrocławiu.

Wyjazd Królowej Izabeli to jeszcze nie koniec "handlowania" Śląskiem.  Jeszcze dwukrotnie księstwo opolskie i raciborskie zostały ofiarowane do Siedmiogrodu 1598 i 1621-1624 a w latach 1645-1666 znajdowały się w rekach polskiej rodziny królewskiej Wazów - Władysława IV (w zastawie za pożyczkę). Po różnych intrygach wracamy (nasze ziemie wracają) do Habsburgów, do czasu zajęcia Śląska przez Prusy w 1740 roku

*Cammer - Kamera Śląska , urząd stworzony w roku 1558 w celu zajmowania się sprawami finansowymi , w pierwszym rzędzie pobieraniem dochodów z dóbr królewskich. Urząd ten był władzą zwierzchnią dla wszystkich królewskich urzędników finansowych oraz dla niższych władz administracji ogólnej w sprawach finansowych. W skład kamery urzędującej we Wrocławiu wchodził przewodniczący i trzech do czterech radców ( i dość znaczny aparat urzędniczy)

 

W 1532 Król Ferdynand I z pana lennego, stał się rzeczywistym właścicielem księstwa opolskiego. Ponieważ jednocześnie (1527), był uwikłany w wojnę z  Janem Zapolyą ( wojewodą, który go uprzedził w zdobywaniu korony węgierskiej ) i Turkami, którzy wojewodzie  pomagali i oblegali Wiedeń, Śląsk traktował jako skarbnicę, gdzie mógł podreperować swoje finanse.  Tu znajdujemy wytłumaczenie - powstania śląskich urbarzy, gdzie spisano wszystkie dochody z księstwa opolskiego i raciborskiego, obowiązki pańszczyźniane - edykt cesarski (1562). W 1558 rok powołanie Cammer. Intrygi z margrabią Jerzym o ojcowiznę (skarbiec - Jana Dobrego) Pierwsze urbarze dla Śląska opolskiego i raciborskiego powstały w latach 1532-1534 ale w czasie II wojny zginęły.

 


foto wikiopedia.

Cesarz Rzymski i Narodu Niemieckiego  Ferdynand I

Życiorys Ferdynanda I "naszego pierwszego cesarza",  jest bardzo ciekawy. Urodzony w Hiszpanii 1503 roku. Jako 18 letni zostaje koronowany na króla  Niemiec  (28 kwietnia 1521 roku) za przyzwoleniem swojego starszego brata cesarza Karola V. Panuje w Austrii, Tyrolu i w górnych prowincjach we Włoszech. 26 maja tego samego roku poślubia księżniczkę  Annę urodzona w Pradze. Z tego związku urodziło się 15 - książąt i księżniczek, 13 - z nich przeżyło swoich rodziców.

W 1526 roku koronowany na króla Węgier.
W 1527 roku w Pradze koronowany na króla Czech. 

W 1527 roku 1 maja we Wrocławiu wszystkie miasta i książęta śląskie złożyły mu hołd.

W 1531 roku koronowany na króla Rzymu i Niemiec.
W 1558 roku uznany w Frankfurcie n/Menem za cesarza Rzymskiego i Narodu Niemieckiego
 

Potomstwo Ferdynanda.

1- Elisabeth *1526 w Pradze + 1545 w Wilnie . Od 1543 żona(17lat) - Zygmunta II Augusta Króla Polskiego ostatni z Jagiellonów, jego matką była Bona Sforza (Mediolan)

2 - Maximilian II - nasz późniejszy drugi cesarz.

3 - Anna *1528 w Pradze + 1590 w Monachium - księżniczka Bawarska. Zamężna z Hrabią Albrecht V Bawarski

4- Ferdynand II *1529 Linz + 1595 w Innsbruck. Żonaty I żona (dwa lata starsza) Pfilippine Welser (patrycjuszka),  II żona (16 letnia) Anna Katharina księżniczka z Mantua.

5 - Maria *1531 w Innsbruck +1581 w Hambach nad dolnym Renem. (1546 rok) jako 15 letnia, zamężna z Wilhelmem księciem Bergu.

6 - Magdalena *1532 w Innsbruck + 1590 w Hall/Tirol zakonnica. Założycielka domu dla pań gdzie sprawowała role przełożonej (zmarła jako służebnica Bogu - błogosławiona)

7 - Katharina *1533 w Innsbruck + 1572 w Linz . Zamężna (1549 rok) jako 16 letnia z Franz III książę Mantua

8 - Eleonora *1534 w Innsbruck + 1594 w Mantua. Zamężna (1561 rok) jako 27 letnia z Wilhelmem III Książe Mantua.

9 -  Margarethe *1536 w Innsbruck +1566 w Hall/Tirol - od 1563 roku przebywała w zakonie.

10 - Johann * 1538 w Innsbruck + 1539 w Innsbruck

11 - Barbara  *1539 w Innsbruck + 1572 w Ferrara. Zamężna (1565 rok) jako 26 letnia Alfons II książę Ferrary

12 - Karol II * 1540 w Wiedniu + 1590 w Graz. Żonaty z (20letnią) Marią Anną księżniczka Bawarii

13 - Ursula *1541 w Wiedniu + 1543 w Innsbruck

14- Helena *1543 w Innsbruck + 1574w Hall/Tirol - zakonnica w Hall/Tirol

15 - Johanna * 1547 w Wiedniu + 1578 w Florencji. Zamężna (1565 rok) jako 18 letnia z Franciszkiem I arcyksięciem Toskanii
 

  Ferdynand I urodzony (1503) w Hiszpanii i tam wyrastał obok swojej matki, w przeciwieństwie do swojego brata Karola V, który urodził się (1500) w Szwajcarii a wychowany we Wiedniu przez swoją ciotkę. Bracia ( jak piszą kroniki) nie znali się  z widzenia, a Karol od urodzenia do 17-tego roku życia nie znał z widzenia swojej matki (może z portretu ?) , ani swojej siostry Eleonory. W Hiszpanii, gdzie się spotkali w 1517 roku,  zobaczył też po raz pierwszy swoja siostrę Katarzynę. Karol jako 15-letnie dziecko w 1515 roku został uznany urzędowo jako pełnoletni, a jako 16- letni został królem Hiszpanii. Matka  została pozbawiona swoich praw czemu się sprzeciwiła i  z tego powodu została internowana przez syna (za zgodą cesarza Maximiliana I - przymusowy pobyt w Hiszpanii). 

  Ferdynand I wychowywany na dworze hiszpański przez swoją internowana matkę Johannę (infantkę - Kastylii i Aragonii)  jako drugi pretendent do godności cesarza, był bardzo zazdrosny o swojego starszego brata Karola. Po koronacji Karola na króla Hiszpanii musiał (1518 r.) przenieść się do Brukseli. W 1521 roku Karol, już jako król Rzymu i Niemiec (od 1519 roku),  zezwolił na koronację swojego 18-letniego brata na króla Austrii.

 
 Po objęciu tego urzędu  Ferdynand napotkał na wielkie trudności w swoim królestwie, Austrii. Stany w państwie, po zniesieniu przywilejów jeszcze przez cesarza Maximiliana I ponownie sie zbuntowały. Młody król z "hiszpańska zaciętością" rozkazał wszystkich przywódców pojmać (razem z mieszkańcami Wiednia) i zgładzić. Podobnie postąpił (1525r.) z chłopami, którzy zbuntowali się  z powodu nałożonych kontrybucji.  


 Podczas wojny węgiersko- tureckiej (1526) młody król Węgier (Ludwig II) utonął o prawo do trony węgierskiego musiał walczyć z pretendentem -wojewodą - Johannem Zapolya, który zdążył się porozumieć z Turkami. Zapolya wygrał "pierwszą rundę" i koronował się (1526) na króla Węgier. Druga wojna z Zapolyą (1527) była wygrana i prawo do korony węgierskiej zostało uznane. W 1529 roku Sułtan turecki okrążył Wiedeń, ale wybuchła wielka "zaraza" i Turcy się wycofali.

   Kronikarz pisze: .Habsburgom, którzy przez następne 150 lat pilnowali wschodnich granic,  musimy podziękować, że Osmani nie zajęli całej Europy.
 
 Zapolya po porażce uznał prawa Ferdynanda do tronu węgierskiego, zachowując dla siebie tylko Siedmiogród, ale po urodzenie syna Zygmunta (1540 r.) odwołał.  Zapolya zmarł w tym samym roku, a rządy w Siedmiogrodzie objęła w imieniu swojego nieletniego syna Jana Zygmunta, królowa Izabela. Jak wspomniano już wyżej w 1551roku Ferdynand zamienił Siedmiogród  na księstwo opolskie i raciborskie. Przez krótki czas Izabela Zapolya była naszą królową.  Po jego śmierci Zapolya znowu doszło do walki z Turkami, którzy wiele węgierskich prowincji przyłączyli do swojego państwa. Do pokoju doszło dopiero w 1547 roku, za który Ferdynand musiał zapłaci 30 000 dukatów - każdego roku.

 

 
Kupiony za dukaty pokój pozwolił Ferdynandowi na wsparcie swojego brata (już cesarza) Karola V na zachodzie, wielkiego kraju Habsburgów w walce przeciw protestantom.

 
 Martin Luther
(1483-1546), który w 1517r. wezwał teologów do debaty w sprawie odpustów i innych nadużyć w Kościele. Za czyn ten został ekskomunikowany przez papieża. Obłożony klątwą sformułował trzy podstawowe zasady Reformacji : (skrót)
1) Biblia jest najwyższym autorytetem w sprawach wiary i życia chrześcijańskiego i nie może ona podlegać dogmatycznym interpretacjom ani papieża, ani instytucji Kościoła.
2) człowiek jest usprawiedliwiony przed Bogiem jedynie dzięki łasce przez wiarę.
3) każdy wierzący ma bezpośredni dostęp do Boga.

Tezy Luthra znalazły wielu zwolenników, również w naszym księstwie opolsko raciborskim.
 

  Na bazie niezadowolenia społecznego i częściowo pod wpływem błędnie rozumianej nauki Lutra o wolności chrześcijańskiej, w 1525 roku wybuchła w Niemczech wojna chłopska. Początkowo Luther usiłował pośredniczyć i wstawiał się za umiarkowanymi żądaniami chłopów, gdy jednak chłopi dopuszczali się zbrodni, wezwał, aby w sprawę wdała się władza państwowa (Ferdynand I). Ostateczna bitwa miała miejsce pod Frankenhausen, gdzie doszło do zupełnego pogromu zbuntowanego chłopstwa, i pogromu wziętych do niewoli chłopów, pomimo próśb Luthra, aby z tymi, którzy się poddali obejść się pobłażliwie. Łącznie w czasie wojny chłopskiej zginęło ok. 150 tys. osób.

Po śmierci brata cesarzu Rzymu i Rzeszy Niemieckiej Karola V (1558) jego miejsce zajmuje  Ferdynand I.

  Ferdynand próbował (przed III soborem Trydencki) - przepaść pomiędzy katolikami i protestantami połączyć mostem (proponował komunię pod dwiema postaciami, zezwolenie na małżeństwa kapłanów, nabożeństwa w języku narodu, podział wielkich obszarów biskupich) jego starania pozostały bezskuteczne. Sobór Trydencki zakończył się, nie przywracając pokoju w kościele. Ustanowiono jednak szereg dobroczynnych organizacji i zniesiono wiele nadużyć.
 

  W 1562 roku doprowadził do koronacji (zwolennika protestantyzmu) swojego syna Maximiliana II na króla Rzymu i Narodu Niemieckiego. Przed wyborem na króla, Maximilian II wobec swojego ojca zobowiązał się do pozostania wiernym kościołowi katolickiemu i jego nauce.
 

  W 1564 roku 25 sierpnia po długiej chorobie zmarł cesarz Ferdynand I.

W bogatej na ten temat, literaturze możemy wyczytać, że był we wszystkich pertraktacjach przekonanym wierzącym katolikiem. Jego działania pozwoliły wpływy protestantyzmu daleko odsuwać od  swoich habsburskich posiadłości. Na jego rządy, szczególnie w pierwszych latach wielki wpływ miała jego żona Anna. Cesarzowa Anna, która urodziła mu 15 dzieci, podróżowała zawsze ze swoim mężem, co stany miały jej za złe, bo narażała cesarstwo na wielkie koszty podróży.
 

Odpowiedz cesarza na te zarzuty: 

 "Einem frommen Herrn gebührt, seinen Ehestand zu halten, es ist besser einige Umkostem auf seine Ehegattin zu verwenden als auf Buhlerei"

Takiego mieliśmy pierwszego cesarza , do którego należeli poddani Folwarczanie w latach 1532-1564

pozdrowienia z folwarku rudolf

powrót

Odwiedzin ogółem: 006394 Odwiedzin dzisiaj: 1

Ilo osb on-line: 1